Thứ Ba, 13 tháng 10, 2015

Lich Sử Ngày Lễ Halloween

                                     LỊCH SỬ NGÀY LỄ HALLOWEEN

                                  


          Ngày l Halloween là ngày l din ra hng năm vào đêm 31 tháng 10 Dương lch (Oct 31). Tên gi Halloween là viết gn ca All Hallows' Evening, cũng là Hallowe'en hay All Hallows' Eve. L hi Halloween ngày nay bt ngun t dân tc Celt, là mt dân tc sng cách đây hơn 2,000 năm trên các vùng đt bây gi là Anh quc, Ái Nhĩ Lan và min Bc nước Pháp.
         Dân tc Celt bt đu năm mi vào ngày 01 tháng 11 Dương Lch. Mt l hi được c hành vào đêm trước năm mi đ vinh danh v th lãnh đã quá c là Samhain. Ngày l hi này báo hiu s bt đu ca mùa lnh, ca nhng ngày ti tăm thường được liên kết vi s tàn t và s chết ca loài người. Dân tc Celt tin rng Samhain cho phép nhng linh hn người chết được tr v nhà trên trn gian vào đêm hôm đó. Vào năm 43 (Tây lch k nguyên), người La Mã chinh phc vùng đt ca dân tc Celt và cai tr khong 400 năm (vùng này bây giAnh Quc). Trong giai đon này có hai l hi Samhain ca dân tc Celt. Mt trong hai l đó là FERALIA được c hành vào cui tháng Mười đ vinh danh nhng ngưòi đã chết, l th hai dành cho Pomona, n thn La Mã v cây và qu. Có l vì n thn Pomona mà qu táo (apple) đã được kết hp vào l hi Halloween. Sau ngày l Chư Thánh, ti Anh Quc, còn có ngày "Các vong hn" vào mng 02 tháng 11. Ti Anh Quc, Halloween đôi khi được gi là Nutcrack Night hay Snap Apple Night vì mi người trong gia đình ngi quanh lò sưởi k chuyn và ăn đu phng rang hoc nhai "táo".
Vào ngày "Các vong hn," nhng người nghèo đi "kht thc cô hn" (went-a-souling) và h s được b thí bánh trái gi là "soul cakes" (bánh vong hn) đ h ha là s cu nguyn cho "các vong hn."
         Halloween đến M do nhng di dân đu tiên, đa s đến t Anh Quc và mt s t các vùng thuc dân tc Celt, h đã đem qua M khá nhiu phong tc khác nhau. Nhưng vì nhiu lý do, mãi đến thp niên 1800 mi tr thành tc l được nhiu người hưởng ng.
         Ho
t đng truyn thng ca ngày l ny gm các trò chơi, đt la tri, hp mt y phc, viếng nhng căn nhà ma, đt đèn trái bí đ. Chính người di cư Ái Nhĩ Lan và Tô Cách Lan đã đem theo và truyn bá phong tc l Halloween ny đến Bc M vào thế k th 19. Các nước phương Tây khác có truyn thng ngày l ny vào thế k 20 như nước Ái Nhĩ Lan, Hoa Kỳ, Canada, Puerto Rico, Anh, Úc Đi Li và Tân Tây Lan.
       Halloween có ngun gc lâu đi ca b lc Celtic gi là Samhain (đc là Sah-win).
       Ngày l Samhain được t chc vào cui v mùa theo phong tc văn hóa Gaelic. Samhain là thi gian được người theo d giáo xưa s dng đ ly thêm phương tin, vt dng chun b cho mùa đông khc nghit. Người dân tc c xưa Gaels tin tưởng rng vào ngày 31 tháng 10 hàng năm, tường ranh cách bit gia thế gii người sng và thế gii người chết s b xóa b và người chết s tr li và gây ra cho mùa màng b sâu b phá hoi và hư hi ln lao. Các l t chc đ thường xuyên bo v ngn la tri truyn thng đó. H cũng tin rng ngn la đó có sc lc hu hiu tiêu dit côn trùng và loài dơi phá mùa màng vào khu vc trng trt. Đó cũng thêm vào lý do ti sao người th dân xưa t chc ngày Halloween. Vào ngày đó, người ta mang mt n và áo qun kỳ d đ bt chước cho ging các linh hn ma quái hay làm cho loài ma quái du bt s hung bo phá ri.
         Vào ti ngày 31 tháng 10, t 7 gi đến 11 gi, tr con ăn mc qun áo ghê rn l kỳ và đeo mt n ma qu đi t nhà ny sang nhà khác trong khu ph, làng xóm đ xin ko vi ý nghĩa là mun hi các ch nhà là mun b gc hay được đi x t tế. Bn tr con hi: “Trick or Treat". Đây là sinh hot chính ca hu hết tr em và thiếu niên ti Hoa Kỳ trong đêm Halloween.
       "Trick" nguyên nghĩa là: đánh la, trò chơi tinh ma nghch ngm: "Treat" là tiếp đón, đi x t tế, tiếp đãi. Các em nh và thiếu niên, thanh niên hóa trang vi áo qun và mt n hình ma qu, ri cm lng đèn đi t nhà này sang nhà khác trong xóm, gõ ca và nói "trick or treat." Câu này ngm ý có nghĩa là: “Nếu mun chúng tôi không chơi xu thì hãy đãi chúng tôi cái gì đi. Thông thường nhng người láng ging luôn luôn mun tránh vic "trick" nghĩa là chơi đòn đánh la nên thường tiếp đón (treat) chúng bng ko và trái cây (theo tc l còn có nhét đng tin bên trong).
         Ch nhà phi chun b sn ko bánh đ cho tr con khi chúng đến. Tc l Halloween ny được lưu truyn mãi mãi vì tr con rt thích được có dp đ đi xin ko bánh. Ch nhà phi đt đèn ca và ko bánh sn sàng, túc trc my gi lin đ tiếp đón các tr con hàng xóm. Có khi cha m, ông bà bng bế con cháu đi vi chúng đến xin ko. Không khí khu xóm nhn nhp vui v hn lên. Biu tượng chính ca đêm "Halloween" là cái đèn lng ca chàng Jack - "Jack-of-lanterns." Các biu tượng ph là phù thy, ma qu và mèo đen.
          Hot đng ngày Halloween tr thành quen thuc ph biến rng rãi trong c nước ti Hoa Kỳ, Anh, Ái Nhĩ Lan, Canada và tăng mnh nh hưởng vào nhng năm gn đây và du nhp sang các nước Âu châu, Saudi Aramco ca Dharan, Akaria, Ras Tanura ca xú Saudi Arabia. nh hưởng ý nghĩa mnh m nht là ti Anh quc, nơi đây Cnh sát đe da s truy t cha m nào cho phép con cái mình mang theo nhng dng c đ la phnh, gt gm người khác. H khuyến khích cư x t tế, nghĩa là “treat”. Trong lc đa Âu châu, nơi du nhp nhũng trò chơi có tánh cách như mua bán ca ngày l Halloween ngày mt nhiu, đến đi các trò chơi tr nên bt hp pháp có v gt gm.
       
                             

                                    
Truyền Thuyết Về Halloween:
         Theo truyn thuyết ca nước Ái Nhĩ Lan (Ireland) thì t ng "Jack-of-lanterns" đến t mt người có tên là Jack. Jack là mt chàng thiếu niên đã chết nhưng linh hn không được phép vào Thiên Đàng vì lý do: lúc sng, anh ta vn là mt người tham lam, bn xn, thường ct giu tin bc, keo kit không h b thí cho ai mt chút gì. Thế nhưng anh ta li cũng không th vào Đa Ngc vì lúc còn sng anh ta đã tng chơi đùa vi ma qu, nên qu không bt anh. Chuyn k rng: mt hôm có con qu đến quy phá mt vùng dân cư, chng may b báo đng, người ta đến cu cu các v tu sĩ đem các vt thánh đến "ym" và "khóa các ca" ra vào. Thế là con qu b bt... Jack đã nhn ra đó là con qu thường vui đùa vi mình và Jack đã tìm cách g vt "ym ma qu" m đường cho qu chy thoát.
Đ đn ơn cu mng, con qu kia đã ha vi Jack là s không bt hn Jack v Đa Ngc. Do đó, khi Jack chết vì mt tai nn, hn Jack b Thiên Đường t chi. Jack lin tìm đến Đa Ngc, nhưng qu không cho vào... vì li ha trước. Thy Jack lnh lùng kh s, qu bèn ly mt ít than hng Đa Ngc b vào trong rut mt qu bí ngô và đưa cho Jack đ sưởi m... trên đường tr li trn gian. Đ cho không khí thông vào nuôi la, Jack phi đc thng qu bí ngô.. và ánh la t trong đã chiếu ra soi sáng no đường lang thang ca Jack. Có l Jack phi cm đèn đi lang thang trên mt đt cho đến ngày phán xét cui cùng ca nhân loi.

        
 Vào gia thế k 19, tc l "trick or treat" chưa được ph biến các thành ph ln vì nhng nơi này "tình hàng xóm láng ging" hu như không có; nhiu người cnh nhau mà không quen biết nhau, cho nên Halloween đôi khi gây ra nhng s vic tai hi. Ngày nay, nhiu cng đng, nhiu t chc đã đng ra bo tr các tc l vui chơi ca ngày l Halloween, nên nó đã tr thành mt ngày l hi rt được chào đón ca thiếu niên và mt s thanh niên.
Ngày Halloween có ý nghĩa giáo dục và nhân bản:
         Hành đng và cuc đi ca Jack đã tr thành nhng kinh nghim đ tui tr rút ra mt bài hc làm người, đó là:
         Sng không nên tham lam, bn xn, keo kit
         Phi có lòng bác ái, t bi, biết giúp đ k khó khăn
         Không nên chơi đùa vi ma qu. Ma qu hiu theo nghĩa bóng là nhng trò la lc, đe da, làm cho người khác s hãi, nhng vic làm tinh quái do trí thông minh và tưởng tượng ca tui tr sáng to ra có khi làm hi đến người, đến xã hi... Chơi đùa, giao du vi ma qu s d b cám d đi vào đường ti tăm và ti li. Tuy nhiên, chuyn anh chàng Jack trong đêm Halloween cũng ghi nhn mt thái đ sòng phng ca qu, đó là "ân đn, oán tr" và "gi li ha." Dù rng s "gi li ha" này đã làm cho Jack rơi vào thân phn cô hn lang thang vt vưởng. Đi vi các xã hi Âu, Mỹ, Halloween đã tr thành l hi vui chơi hng năm cho tr em và kc người ln. Ít người quan tâm tìm hiu ý nghĩa nhân bn ca nó.
         Nếu đào sâu hơn, có l s tìm thy tính cách nhân bn trong câu chuyn. Th đt câu hi: Ti sao dưới ánh sáng khoa hc và k thut mà các nước Âu, M vn dành mt ngày l hi cho người ca "cõi Âm" mà đi din là chàng Jack?
         Jack là nhân vt tưởng tượng nhưng đã thc s hin thân trong cuc đi, trong thân phn làm người... mà li là mt người cô đơn. Khi chết, Jack tr thành cô hn, không ch dung thân... Thiên Đàng và Đa Ngc đu t chi!
         Truyn thng l hi Âu M đã dành cho Jack mt ngày. Mt ngày được tr li vi cõi dương. Trong ngày đó, Jack có th sng vui chơi thoi mái, vì người sng đã hóa trang thành ma qu đ linh hn Jack có ch trà trn vào cho đ cô đơn. Đây là ý nghĩa nhân bn ca l hi Halloween. Vi ý nghĩa nhân bn này, ngày l Halloween và Rm tháng By Âm lch ca Á châu có th xem như là ngày hai cõi Âm, Dương hi ng trong nim thương cm bao la...


Có rt ít tài liu lch s ghi li v ý nghĩa l hi hóa trang qun áo và mt n trong ngày Halloween Ái Nhĩ Lan, Anh quc hay Bc M trước thp niên 1900. Mãi cho đến năm 1911, mt t báo Anh ng phát hành ti thành ph Kingston, Ontario, gn biên gii New York, tường thut mt s ít tr con đi b trên các ph xá vào ngày Halloween t 6 gi đến 7 gi ti, vào viếng các ca hàng mua bán hay nhà láng ging đã được tiếp đón t tế, cho bánh ko đ thưởng chúng ca hát vui v.
         Năm 1920, l hi Halloween cũng được t chc riêng l ti Chicago. Hàng ngàn thip chào mng l Halloween cũng được in vào nhng năm đu ca thế k 20 nhưng không thy nghe nói đến tc l tr con hi “trick-or-treat”. Nhiu sách nghiên cu v lch s ngày l Halloween cho biết tc l “trick-or-treat” ch xy ra năm 1934 và chính thc được s dng vào năm 1939.  Như vy, lúc hàng trăm ngàn dân di cư t Tô Cách Lan và Ái Nhĩ Lan và Bc M t 1717 đến 1770 và hàng triu người sau đó đến sau cũng chưa có tc l “trick-or-treat”. Sau ny, tc l trên đã b ch trích là li dng và bc lt trái ý ca người khác. Nhiu người cũng cho rng vic làm trên không lành mnh, ging như đi ăn xin. Vào mùa Halloween năm 1948, nhiu tr con cũng biu tình bày t ý kiến ca chúng mang bng ghi “AMERICAN BOYS DON’T BEG” (Trem M không ăn xin).
         Nhưng nhiu Hi đoàn đã ng h vic làm ca các tr con, cho đó ch là mt trò vui chơi lành mnh đáng khuyến khích và duy trì. Và nó vn được t chc như mong mun ca tr con và người ln cho ti ngày nay.

____________________

Hồ Xưa sưu tầm và phiên dịch từ trang mạng:
                   - Halloween’s history.com.
                   - Trick-or-treat on Halloween & Jack of lanterns.

                                                 ______________________



          Happy Halloween!

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

Thơ Xướng Họa : NIỀM RIÊNG -: Trần Văn Dật & Hoàng Đằng

  Niềm Riêng - Trần Văn Dật & Thơ họa: Niềm Riêng - Hoàng Đằng   Niềm Riêng Quê hương nhìn lại ngái xa rồi Từ giã ra đi lúc thiế...