Kỷ Niệm Bài Hát Hay: “Tình Nồng Cháy” - Lê Trung Ngân

 

Kỷ Niệm Bài Hát Hay: “Tình Nồng Cháy”

Tôi thì hay ca hát, nhưng vợ tôi thì lại thích nghe tôi hát (như là một fan ruột của tôi). Cách đây khoảng 30 năm, trong một lần họp mặt cựu học sinh (các học trò cũ của vợ tôi), sau màn tiệc tùng thì đến màn ca hát. Mà đâu có cầu kỳ gì, chỉ là hát "mộc". Theo yêu cầu (tha thiết) của học trò, vợ tôi hát bài “Tình Nồng Cháy". Cả khán phòng im phắt, chỉ nghe tiếng hát và tiếng đàn ghi ta tôi đệm theo “bản năng” bằng điệu Waltz....

Từ trước tới giờ tôi có nghe “nàng” hát hay như thế bao giờ. “Nàng” hát không điêu luyện nhưng nhẹ nhàng, thắm thiết như sương thoáng rơi, như làn gió thoảng, mong manh tựa khói sương. Với tôi, bài hát này cũng hơi lạ, tôi chưa nghe. Nhưng kỳ lạ thay giọng hát (của nàng) như làn gió nhẹ thoảng qua làm tôi có cảm giác thoáng sợ như cảm nhận một hạt sương long lanh, tuyệt đẹp sẽ tan biến đi. Như cánh hạc gầy mong manh, như sương khói thoáng chốc sẽ tan vào hư không... Bay, bay đi... Gờn gợn nỗi buồn da diết. Man mác ngọt ngào như dòng suối chảy về miền ký ức xa xưa...

Rơi, rơi đi trái táo thơm trong vườn

Rơi, rơi đi, những ước mơ thiên đường

Ngày xưa vui quá, với biết bao tiếng cười

Biết bao tiếng gọi mời, đã xa vời vợi

Em yêu ơi, hãy nhắn cho đôi lời

Khi ta xa nhau, sẽ nhớ nhau trọn đời

Tìm đâu em hỡi, những giấc mơ đã tàn

Lá xanh sẽ rụng vàng, suối tuôn sẽ cạn

Em yêu ơi, hãy hát cho đêm này

Khi xa em, tiếng hát theo tôi hoài

Làm sao quên hỡi, tiếng ca êm đềm

Nắng thu như sợi mềm, lá rơi bên thềm…

...

Tìm mãi, tìm mãi, tôi mới chép được nhạc và lời của bài hát. Bản nhạc tiếng Việt ''Tình nồng cháy'' đặt lời Việt Anh Bằng theo lời bài hát tiếng Anh “Over and Over”, bài này lại dựa theo giai điệu tiếng Pháp ''Roule s'enroule''. Thế nhưng, bản nhạc Pháp (qua tiếng hát của Nana Mouskouri) cũng chỉ là một bản chuyển ngữ phóng tác. Nói cho thật chính xác, bản nhạc gốc lại là một bài dân ca tiếng Do Thái. Theo giáo sư người Mỹ Hankus Netsky, chuyên nghiên cứu và giảng dạy nhạc dân tộc tại Trường cao đẳng âm nhạc NEC (New England Conservatory of Music) tại thành phố Boston, giai điệu nguyên tác chính là bài "Tumbalalaika" (Tiếng đàn balalaika).

Đây là một bản dân ca hát bằng tiếng yiddish trong cộng đồng người Do Thái sống tại Nga và Đông Âu. Trong tiếng yiddish, ''tum'' có nghĩa là tiếng động còn ''balalaika'' là tên của loại đàn ba dây, nhạc cụ này có nguồn gốc từ Nga. Cũng theo giáo sư Hankus Netsky, tuy cùng gọi là Do Thái nhưng tiếng yiddish (ở Đông Âu) khác với tiếng hébreu (ở Israel) chủ yếu cũng vì yiddish thuộc ngữ hệ Ấn-Âu trong khi tiếng hébreu (hebrew) bắt nguồn từ vùng Trung Đông.

Trong quyển sách mang tựa đề ''Hankus Netsky's Oral History'', giáo sư người Mỹ cho biết "Tumbalalaika" là một bài dân ca khẩu truyền có từ xa xưa, bài hát khuyết danh tác giả vì được hát từ đời này qua đời khác, chứ không được lưu truyền qua văn bản. Với thời gian bản nhạc này đã trở thành di sản văn hóa của cộng đồng người Do Thái đến từ Đông Ấu (ashkénaze), khác với cộng đồng Do Thái (séfarade) từ Tây Ban Nha từng đến định cư lập nghiệp tại các nước Bắc Phi.

Nhạc phẩm "Tumbalalaika" đã được ghi âm hàng trăm lần trong nhiều thứ tiếng khác nhau, kể cả tiếng Anh, tiếng Tiệp, tiếng Hung, Ba Lan, Phần Lan, Thụy Điển hay Bồ Đào Nha. Những phiên bản đầu tiên ghi âm bằng tiếng yiddish có từ đầu thập niên 1950. Còn tại Pháp, người đầu tiên hát bài này trên sân khấu là nữ ca sĩ Rika Zarai sinh tại Israel, do thân phụ của cô là người Do Thái đến từ Odessa (Ukraina), theo Rika Zarai, bài này thường được hát trong những buổi họp mặt gia đình.

Vào năm 1968, nữ danh ca người Hy Lạp Nana Mouskouri thực hiện bản ghi âm đầu tiên của bài này bằng tiếng Pháp với tựa đề ''Roule s'enroule''. Đồng thời, cô cũng ghi âm một phiên bản với lời tiếng Anh ''Over and over''. Về mặt giai điệu, bản dân ca được tác giả George Petsilas (Yorgos) chuyển thể sang điệu valse. Tác giả này là chồng của nữ ca sĩ Nana Mouskouri. Ông từng sáng lập ban nhạc The Athenians, họ sống chung và đi diễn với nhau trong hơn một thập niên liền, từ năm 1961 đến năm 1975.

Michel Jourdan đặt lời hát mới vào năm 1968 cho nữ danh ca Nana Mouskouri thu âm và phát hành cả hai phiên bản tiếng Pháp “Roule s’enroule” (1968). Vừa được tung ra, đĩa Roule s’enroule của Nana Mouskouri đã được nồng nhiệt đón nhận, và được bốn tác giả Tom Hemby, John Mallory, Tony Melendez, Gary Winthur Chapman đặt lời Anh với tựa Over and over (1969), cũng do Nana Mouskouri thu đĩa, và trở thành ca khúc chủ đề của album Over and over, album tiếng Anh đầu tiên của Nana Mouskouri, đứng trên Top 10 Anh quốc trong suốt 2 năm 1969 1970. Khi chấp bút sáng tác cho Nana Mouskouri, tác giả Michel Jourdan đã gợi hứng từ các bài thơ văn xuôi lãng mạn của thi hào gốc Liban Kalil Gibran (1883-1931). Dưới ngòi bút của Michel Jourdan, nhạc phẩm ''Roule s'enroule'' qua ẩn dụ của ''sợi chỉ số mệnh'' nói lên lời thề thủy chung cho một mối tình ngàn đời. Hai sợi chỉ quyện chặt vào nhau từ cái thuở đôi mươi cho đến khi hết kiếp người, từ hai sợi hợp thành một khối, nên không chi có thể tách rời.

“Roule s'enroule” nhạc sĩ kiêm nhà thơ trữ tình nổi tiếng Michel Jourdan biên tập, viết lời mới năm 1968.

Ce matin je t'aime pour deux

Ce matin mon cœur bat pour deux

Je te retrouve et je découvre

À la seconde le bout du monde

{Refrain:}

Roule s'enroule ma vie à la tienne

Roule s'enroule ta chance à la mienne

Roule s'écoule tant de tendresse

Que je ne cesse de croire en toi

Ce jour-là est fait pour nous deux

Un instant je ferme les yeux

Tu me fredonnes mieux que personne

La chanson tendre que j'aime entendre

{Refrain:}

Roule s'enroule ma vie à la tienne

Roule s'enroule ta chance à la mienne

Roule s'écoule tant de tendresse

Que je ne cesse de croire en toi

Le soleil s'endort et s'éteint

Et le vent se calme soudain

Le vent s'arrête pour mieux peut-être

Que tu entendes la chanson tendre

Roule s'enroule ma vie à la tienne

Roule s'enroule ma chance à la mienne

Roule s'écoule tant de tendresse

Que je ne cesse de croire en toi

Roule s'enroule ma vie à la tienne

Roule s'enroule ma chance à la mienne

Roule s'écoule tant de tendresse

Que je ne cesse de croire en toi

la la la ...

Còn bài hát “Over and Over” này đã được nhạc sĩ Anh Bằng dịch ra lời Việt với tựa là Tình nồng cháy.

Over and Over

I never dare to reach for the moon

I never thought I'd know heaven so soon

I couldn't hope to say how I feel

The joy in my heart no words can reveal

REFRAIN

Over and over I whisper your name

Over and over I kiss you again

I see the light of love in your eyes

Love is forever,no more good-byes

Now just a memory the tears that I cried

Now just a memory the sighs that I sighed

Dreams that I cherished all have come true

All my tomorrows I give to you

Life's summer leaves may turn into gold

The love that we share will never grow old

Here in your arms no words far away

Here in your arms forever I'll stay

Tình nồng cháy

(Lời Việt: Anh Bằng)

Em không mơ hoang kiếp sống trên cung Hằng

Em không tham lam diễm phúc trên thiên đàng

Làm sao em nói cho hết những tâm tình

Ước mơ khiêm nhường - có anh bên mình

Đ. K.:

Anh yêu anh yêu ơi có những đêm đơn lạnh

Hôn anh hôn trong mơ thấy xót xa riêng mình

Tình trong đôi mắt xưa ấy nay đâu rồi

Mất anh đêm này, mất anh muôn đời

Anh hay chăng anh nước mắt em vơi đầy

Anh nghe chăng anh những tiếng đêm thở dài

Gọi tên anh mãi trên gối chăn kỷ niệm

Chỉ nghe trong lòng tiếc thương âm thầm

Như bao cây xanh trước gió đông cây vàng

Xa anh hôm nay thấy giấc mơ hoang tàn

Vòng tay âu yếm em ngỡ như thiên đàng

Đến nay chỉ là - đắng cay bẽ bàng

Nana Mouskouri hát rất hay, lời bài hát bằng tiếng Anh cũng rất hay.

Lời Việt dịch khá sát nghĩa và cũng thật da diết.

Thế nhưng tôi vẫn nhớ mãi và yêu nhất những lời hát mong manh mình đã được nghe từ ngày xa xưa ấy của "nàng".

Nó gắn với những kỷ niệm ngọt ngào, bâng khuâng của một thuở dấu yêu...

Làm sao quên hỡi, tiếng ca êm đềm

Nắng thu như sợi mềm, lá rơi bên thềm . . .