THẬN QUYẾT ĐỊNH TUỔI THỌ ( Y Khoa )

 THẬN QUYẾT ĐỊNH TUỔI THỌ

28/4/2025

Biên tập: Nguyễn Sơn Hùng

Lời mở đầu

Bài giới thiệu tóm tắt dưới đây được biên tập từ nội dung của đài truyền hình Nhật Bản NHK. Chương trình này được chế tác trong 2 năm 2017~ 2018 với tựa đề “Cơ Thể Con Người- Network Cự Đại Thần Bí- gồm có 7 tập và được truyền hình lần đầu tiên từ ngày 2/7/2020 đến 10/7/2020. 

Tập 1: Thận quyết định tuổi thọ con người.

Tập 2: Sức mạnh kinh hồn: Mỡ và cơ bắp nắm giữ sinh mệnh con người!

Tập 3: Xương sinh sản chất tuyệt vời làm con người trẻ lại.

Tập 4: Đánh đuổi vạn thứ bệnh: Ruột là chìa khóa chức năng miễn dịch.

Tập 5: Não tuyệt vời: chân tướng của lóe sáng và trí nhớ.

Tập 6: Chào đời của sinh mệnh: mẹ và con, đối thoại ở thế giới siêu nhỏ.

Tập 7: Thách thức cuối cùng của nhân loại: sống khỏe và sống thọ!

Người biên tập không chuyên môn về y học hoặc cơ thể con người nên có thể có nhiều chỗ hiểu sai hoặc không đến nơi đến chốn. Do đó xin quý độc giả không nên tin một cách tuyệt đối và tìm hiểu thêm những điểm nghi ngờ.

Ảnh :BV.Thu Cúc

Các chức năng chính của thận

Thận thường được hiểu là cơ quan tạo ra nước tiểu, nghĩa là lọc các chất bẩn trong máu có hại để giữ an toàn cho cơ thể. Tuy nhiên, gần đây y học phát hiện ngoài chức năng này thận còn có chức năng: (i) gia tăng lượng hồng huyết cầu để tăng lượng oxy trong máu, (ii) gia tăng huyết áp, (iii) chi phối tuổi thọ, (iv) có ảnh hướng đến sự làm việc của các nội tạng khác.

Nếu thận không bình thường sẽ đưa đến các chứng bệnh: 1) cao huyết áp, 2) cứng gan, 3) phổi nghẽn mãn/mạn tính (COPD), 4) tiểu đường, 5) tắc mạch máu não…

Chức năng điều tiết lượng oxy trong máu

Các tuyển thủ bơi lội Olympic của Nhật Bản thường đi đến vùng đất cao nơi có lượng oxy thấp trong không khí để tập luyện. Họ đến vùng Flagstaff thuộc tiểu bang Arizona của Mỹ nơi có độ cao 2100m để huấn luyện thận. 

Sau khi bơi lội ở hồ bơi của vùng này độ oxy trong máu của họ chỉ khoảng 88~89%, Tại sao có hiện tượng phục hồi này? Cơ quan nào đã giúp phục hồi. Không phải tim, không phải phổi mà chính là thận.

Khi lượng oxy trong máu hạ thấp, thận phát ra hormone EPO (erythropoietin) trong máu. Xương sẽ tiếp nhận EPO và gia tăng lượng sinh sản hồng huyết cầu để lượng oxy trong máu được nhiều hơn vì hồng huyết cầu vận chuyển oxy trong máu. Đây là đặc tính của thận thích ứng để con người có thể sinh sống ở vùng đất có độ cao lớn. 

Hình 1 Thay đổi lượng hồng huyết cầu của nữ tuyển thủ bơi lội Olympics KANETÔ Rie (huy chương vàng Rio 2016 Olympics)

Lượng hồng huyết cầu lúc Olympics Bắc Kinh mùa hè năm 2008 là 44%, năm 2010 là 42.5 %, năm 2015 là 42%, trước Rio 2016 Olympics mùa hè là 41~43.6% nhưng lúc đạt huy chương ở đại hội này là 45.2%.

Chức năng tăng huyết áp

Có những bệnh nhân bệnh cao huyết áp uống thuốc trị cao huyết áp vẫn không hạ thấp được, cao trên 250 mm Hg. Đó là do thận phóng ra chất renin (hormone tăng cao huyết áp) quá nhiều. Chứng bệnh này được gọi là bệnh cao huyết áp do chướng ngại mạch máu thận gây ra (renovascular hypertension). Gần đây y học đã có cách giải phẫu RDN (renal sympathetic denervation). Nghĩa là đút điện cực thông tĩnh mạch vào mạch máu thận đốt cháy (một phần?) hệ thống thần kinh giao cảm trong mạch máu của thận để không cho phóng ra chất renin nhiều. Do đó, giải phẫu do các bác sĩ giải phẫu tim phụ trách.

 

Điện cực thông tĩnh mạch      Ống màu xanh trong hình là Điện cực thông tĩnh mạch

Hình 2 Phương pháp trị liệu bằng giải phẫu RDN.

Chức năng điều tiết lượng phốt- pho (phosphorus)

Trục tung: tuổi thọ, trục hoành: lượng phốt-pho; số trong hình: tuổi thọ trung bình.

Hình 3 Quan hệ giữa lượng phốt-pho trong cơ thể và tuổi thọ.

Hình 3 cho thấy lượng phốt-pho trong cơ thể cao thì tuổi thọ của sinh vật cao. Tuy nhiên đối với mỗi sinh vật cần phải có lượng phốt-pho thích hợp nếu cao hơn sẽ sinh ra hiện tượng lão hoá tiến triển nhanh, đồng thời nếu quá thấp sẽ sinh ra các chứng bệnh như suy hô hấp, suy tim (hô hấp, tim không hoạt động bình thường), nhuyễn xương…

Hình 4 Hiện tượng mạch máu bị vôi hóa khi phốt-pho quá nhiều.

Thận có quan hệ mật thiết với các nội tạng khác- Bệnh tổn thương thận cấp tính AKI (acute kidney injury)

Ngoài chức năng lọc các chất bẩn, chất có hại cho cơ thể thận còn có chức năng liên lạc với các nội tạng trong cơ thể để điều chỉnh hoạt động của cơ thể được hoạt động bình thường. Do đó khi thận không hoạt động có thể gây ảnh hưởng xấu đến các nội tạng khác. Ngày nay y học biết có sự liên lạc giữa thận và não, tim, phổi, gan, ruột, xương. 

Bệnh viện Worthing ở Anh quốc cho biết trong 5 bệnh nhân của bệnh viên có 1 người có rủi ro của bệnh tổn thương thận cấp tính (AKI) nên họ khai thác một hệ thống theo dõi chức năng của thận. Khi thận làm việc không tốt họ cho bệnh nhân không uống thuốc trị liệu các bệnh đang chửa trị. Nhờ vậy mà một số đông bệnh nhân không phải chết do suy thoái thận. Do đó, điều quan trọng nên ghi nhớ là thuốc uống có thể làm tổn thương thận.

Khả thị hóa (làm cho thấy rõ) cấu tạo của thận

Với tiến bộ kỹ thuật chế tạo kính hiển vi, chụp ảnh, CG (computer graphics, đồ họa bằng máy tính) các cấu tạo cùa thận có thể thấy rõ để hiểu như sau.

   

Hình 5 Các mạch máu trong cơ thể con người. 1/4 lượng máu từ tim được đưa đến thận. Thận: cơ quan quản lý máu.

Hình 6 Mặt cắt ngang của thận. Chú ý đến 2 cục tròn trong hình (trên trái, chính giữa của hình) nơi chế tạo ra nước tiểu.

Hình 7 Khối tròn khoảng 0.2 mm (cầu thận, glomerulus, 糸球体mịch cầu thể) là tập hợp của các mạch máu. Mỗi trái thận có khoảng 1 triệu cầu thận.

Hình 8 Cầu thận khuếch đại (Chụp bằng kính hiển vi 3 chiều). Cơ quan chế tạo nước tiểu từ máu.

Hình 9 Hình các mạch máu trong thận. Máu được chuyển đến thận sau đó thận điều tiết chọn lọc các chất dinh dưỡng đưa trở lại máu, phần thừa và chất bẩn thành nước tiểu thải ra bên ngoài.

1. Trong mạch máu: chất dinh dưỡng cần thiết, chất bẩn do tế bào thải ra ngoài hoặc các tế bào đã già chết, hồng huyết cầu. Màng có lỗ hổng là phía trong của mạch máu trong cầu thận. Các chất bẩn thông qua các lỗ hổng chảy ra bên ngoài.

2. Phía bên ngoài của các mạch máu của hình trên. Chất lỏng bên ngoài là nước ban đầu của nước tiểu, trong đó còn có các chất dinh dưỡng nên sẽ được chọn lọc lại 1 lần nữa.

3. Trong ống thận (renal tubule, 尿細管niệu tế quản), phía dưới là vi nhung mao.

4. Các vi nhung mao (microvillus, 微絨毛 vi nhung mao) ở vách bên trong ống thận.

5. Trạng thái giữa các vi nhung mao

6. Mặt cắt ngang của ống thận.

7. Vi nhung mao và phía dưới.

(h) Vách bên ngoài của vi nhung mao. Khi cần thiết các “nút” sẽ mở rộng để hút lấy chất cần thiết, lúc không cần sẽ khép đóng lại. Nghĩa là các chất dinh dưỡng cần thiết trong nước tiểu ban đầu sẽ được đưa trở lại máu còn phần không cần thiết sẽ xuống bàng quang chờ thải ra bên ngoài.

(i) Hình chụp chung quanh ống thận. Màu đỏ mạch máu (huyết quản), màu xanh ống thận.

Hình 10 Cách lọc máu ra nước tiểu của thận.

Xong ngày 2/5/2025