Thứ Năm, 24 tháng 7, 2014

Đọc thơ Thuyên Huy: bài "Theo sóng đời lao xao" - Nguyễn Cang

                          

   Đc thơ Thuyên Huy, bài "Theo sóng đi lao xao".
                                              
       Trong hơn 10 bài thơ ca Thuyên Huy mà tôi có thì đc bài nào cũng thy hay (cm nhn riêng). Cái hay ca nó không phi do li thơ bóng by chy chut cũng không phi do  cách gieo vn. Mt trong nhng bài tôi rt va ý ca riêng mình là là bài "Theo sóng đi lao xao" . Xin đưc mo mui ghi li mt vài cm nhn khi đc nó đ mi các bn, nht là nhng ngưi bn còn yêu thơ, thưng thc.
                                          Theo sóng đi lao xao
                          T nhng ngày mưa nhiu không  nng
                           Mt na dòng sông mt na bun
                          Cu xưa gãy nhp mênh mông vng
                          Còn ai đó không cho nh nhung
                       
                           Nghe đâu đây phút chinh phu tin
                          Réo rt chùn dây bn nguyt cm
                           Mt nhau theo tháng ngày chinh chiến
                          Trong đi còn my bui trăm năm
  
                          Kiếm cung cũng làm thân tráng sĩ
                          Trng chiêng ư đâu khúc quân hành
                          Gói đi trong lưng chng tra
                          Ai công hu mà tưng vi khanh

                          Bng cht buông xuôi thành bi tưng
                         V trông lá úa ph thành xưa
                         Hn rã bun bay đi trăm hưng
                         Lnh sóng đi theo gió tr mùa

                         Bun trn sông xưa đò qua vi
                         Có ai cho hn bui bc đu
                        Trn mt kiếp ngưi trong dong rui
                         Cui đi viên đá cui lao xao

                                        Thuyên Huy
"Theo sóng đi lao xao" mt bài thơ tht ngôn phá th, có 5 kh mi kh 4 câu mi câu 7 ch,mang nng tình t dân tc quê hương, đưc  Thuyên Huy viết trong bi cnh lúc tr v chn xưa  . Biến c lch s 1975 , đánh du mt giai đon đi đi đy sóng gió . Xã hi biến đi mt cách sâu sc vi nhiu  cnh ngang trái ngưc đi, thế thái nhân tình đo ln. Tiếp theo  là cnh vưt biên,t  bin đy cam go th thách và him nguy kéo dài hơn 10 năm. Ngưi ra đi thì cu Tri cho thuyn thun bum xuôi gió đ ti nơi an toàn, k li thì khn Pht cho  thân nhân chóng biên thư v báo tin vui: đưc tàu ngoi quc cu thoát, ch ngày đnh cư sang nưc thư ba. Ngoài nhng him nguy gp phi trên đưng, h còn b li sau lưng tin bc, nhà ca, rung vưn mà bao đi h cn cù lao đng mi có. Ai cũng nghĩ mt ln ra đi là ngàn đi vĩnh bit nên h bm bng đ ngưi thân ra đi, vy mà chuyn không ai ng li xy ra như mt phép mu. Hơn 10 năm sau nhng ngưi vưt biên năm nào li tr v như mt đa con thân yêu đi chơi xa , nay tr v c qun. Trong mt ln ra tnh l Tây Ninh đ mua ht ging,( gia năm 1979) TH dng li bên ny CU QUAN, đưa mt nhìn v phía bên kia khu ph ch mà ngm ngùi thương tiếc cho cnh vt đi sao di. Còn đâu nhng ngày thơ u tui hc trò, ngày ngày cp sách đến  trưng, vui đùa cùng bè bn . Đng trưc con sông k nim, tác gi có cm tưng như đang đng mt vùng đt xa l! Tâm trng bun xa vng, nh mong chng khác chi ni lòng ca Trn Tế Xương hi đu thế k th trưc, khi ông nm ng trong nhà gn sông   V Hoàng( làng V Xuyên, quê hương TTX) b lp, đêm khuya git mình thc giâc khi nghe tiếng ếch kêu mà tưng như  tiếng ai gi đò văng vng bên kia sông vng li làm ông nh  bến đò cũ con sông xưa (đã b lp) vô cùng.  Đâu ri nhng bui trưa hè ra tm sông cùng bn hay xúc tép, bt cá? Hoc hn hò cùng ai đó bên b sông? Bài thơ vn vn ch có 4 câu, nhưng cha đng tình cm sâu sc, ngoài tình yêu quê hương còn có tình yêu nưc thiết tha.
                               Sông lp Nam Đnh
                  Sông  kia rày đã lên đng,
                  Ch làm nhà ca ch trng ngô khoai,
                  Đêm nghe tiếng ếch bên tai,
                  Git mình còn tưng tiếng ai gi đò.
T ng "Theo sóng đi lao xao" mô  t đúng mc tình trng xã hi VN nhiu nhươngthi by gi . "Sóng đi" ch cuc đi  nhiu sóng gió, không  bng phng như dòng nưc trôi xuôi, trái li nó nhp nhô bp bnh như có sóng v, mt cuc sng đy cam go, tranh giành đ có miếng ăn cái mc. Trong cnh lao xao đó TH cũng liu đ bn thân mình trôi theo sóng đi may ruĩ, bp bênh.
Dòng sông , k nim, dòng đi là ba yếu t đưc x dng trong thơ văn, đ gi li nhng  k nim bun vui trong quá kh mà nay nhc li như mt món ăn tinh thn đy du yêu gi cm. T nhng ngày mưa nhiu không nng, tc nhng ngày bun bã kéo dài không thy ánh nng vàng rc r cũng như dòng sông  kia nó ch có mt na vui mt na bun. Tt c như có  gì tr ngi khiến cuc đi không êm xuôi , nên lòng ngưi ray rt, lo lng,  bâng khuâng không biết mai ny đi mình s ra sao? TH nhìn cnh đi  đi thay , chnh lòng nghĩ ti cây cu xưa, cũng ti nơi ny, b gãy mt nhp nm trơ ra đó chng ai thương xót đoái hoài, s mênh mông hoang vng khiến tác gi ct tiếng than  "còn ai cho ta nh thương bây gi?". Tâm trng ny sao mà trm bun, tha thiết !
                          T nhng ngày mưa nhiu không  nng
                          Mt na dòng sông mt na bun
                          Cu xưa gãy nhp mênh mông vng
                          Còn ai đó không cho nh nhung
V mt ngh thut sáng tác thơ văn, ta nhn thy TH đã x dng bin pháp tu t mt cách nhun nhuyn, tác gi xây dng đưc s liên h cht ch và sinh đng bng cách so sánh  gia dòng sông và cuc đi, gia mưa nng vi nim vui hnh phúc hay ni bt hnh. Cây cu gãy nhp chng khác gì s sp đ ca min Nam. Bin pháp tu t mang tính n d va có tính cách so sánh khiến ngưi đc phi suy nghĩ nhiu và cm thy thích thú đ thưng thc mt bài thơ hay.
   Nhng k nim bên chiếc cu không nhng đưc nhiu thi nhân ly làm đ tài sáng tác mà các ngh s cũng mưn hình nh ny đ sáng tác nhiu bn nhc ni tiếng, bây gi nhc li mà cm thy ngm ngùi thương tiếc cho chiếc cu xưa ghi du biết bao k nim: chiếc cu đã đp mà lòng ngưi càng đp hơn: h biết thương yêu nhau, giúp đ nhau, cùng nhau xây dưng đt nưc. Chiếc cu va làm phương tin sanh sng va ni nhp tình thương gia hai nơi, bên ny sông và bên kia sông. Hng ngày ngưi qua k li tp np , có c nhng chiếc áo dài trng lt pht bay nh trong nng ban trưa ca bui tan trưng. Mi các bn thưng thc li mt đon ca khúc "Chuyn mt chiếc cu đã gãy" (chú thích: Cu Trưng Tin Huế trưc 75) ca Trm T Thiên :
            Tng đoàn ngưi dt tương lai đi nng v trưa
             D
p dìu trong tay chan cha tình thương
             C
u êm bóng xa xa nng tre rp đưng

             Áo trng v trng cu quê hương
              M
i ln chiu tan trưng

             Cu quen đưa bao chuyến xe
              Nhiu khi vn nghe bun vui tràn tr
              Âm thm ngưi đi, ngưi v, trót ghi li th
              ngoài min sơn khê .
Cnh vt thay đổỉ tht nhiu . Nhìn dòng sông mà nh cnh cũ. Ngày xưa du chiến tranh  sôi đng nhưng cuc sng vn thy bình an no m .Làm trai trong thi chiến  khi ti tui quân dch ai ai cũng xếp bút nghiên theo vic đao cung.Ngưi v, ngưi yêu, tin chng tin bn lên đưng bng khúc nhc bit ly, tiếng đàn nguyt cm nghe sao réo rt bun o não, càng lúc càng ri rc, đt đon, ut nghn, dây tơ chùn xung t bao gi. Chinh chiến càng lâu thì s mt mát càng nhiu.Em hi anh bao gi tr li? Anh nói rng mai mt anh v. Li nói như mt an i ch  anh nào biết ngày sau s ra sao? Có khi anh v bng đôi nng g hay bng hòm g cài hoa.Tác gi than nho nh  "trong đi còn my bui trăm năm"? Còn ai đ mà đi mà ch?
                    Nghe đâu đây phút chinh phu tin
                    Réo rt chùn dây bn nguyt cm
                    Mt nhau theo tháng ngày chinh chiến
                    Trong đi còn my bui trăm năm
Cuc tin đưa  nào cũng bun, nht là cuc chia tay thi chinh chiến.Trong văn hc s đi Đưng, thi sĩ Vương Duy, có làm mt bài thơ ni tiếng, biu hin mt cách tp trung  sâu sc ca s tin đưa, trong mt thi gian dài bài thơ tr thành ca khúc tin đưa đưc nhiu ngưi ưa chung.
                V Thành triêu vũ p khinh trn,
                 Khách xá thanh thanh liu sc tân.
                 Khuyến quân cánh tn nht bôi tu,
                     Tây xut Dương Quan vô c nhân.
                          (V Thành khúc/ Vương Duy)   
               [ Mưa mai thấm bụi Vị Thành,
                Liễu bên quán trọ sắc xanh ngời ngời.
                Khuyên anh hãy cạn chén mời,
                Dương quan ra khỏi ai người cố tri.]
                        ( Người dịch:Tương Như )
Đây là cuc chia tay gia hal ngưi bn nơi quán tr Thành V , thuc thành ph Tây An, tnh Thim Tây, Trung Quc. Trong cnh ban mai có mưa sương nh,  phơn pht  trn cành liu xanh. Ngưi li tin ngưi đi bng cc rưu nng. Mt khi bn ra khi Dương Quan thì coi như không còn ai là tri âm na. Tht it có tình bn cao quý như vy.
Trong thi chiến có k làm anh hùng x thân cho t quc, quyết t, ly da nga bc thây, coi cái chết nh ta lông hng.Nhưng nay đâu còn na khúc quân hành, khi mà cuc chiến đã tàn, lch s đã sang trang. Câu chuyn  ai anh hùng ,ai khanh tưng ,ai là gic , xin đ lch s phán xét.Gi đây TH không màng tranh lun, đánh giá, k công vi ai hết:                                                                             
                        Kiếm  cung cũng làm thân tráng sĩ
                       Trng chiêng ư đâu khúc quân hành
                          Gói đi trong lưng chng trang s
                          Ai công hu mà tưng vi khanh
Câu "Gói đi trong lưng  chng trang s", đây mang mt ý nghĩa đc bit, nguyên ng ca t "gói" có nghĩa là bc kín mt vt bng giy hay vi, còn "gói đi" thì hơi l, nhưng ta có th hiu đưc đó là đem nhng đi thay ln lao viết vào trang s đ lưu li cho đi sau. Đây cũng là mt nét sáng to khác ca tác gi trong vic x dng thi ng.Còn "trong lưng chng trang s" cũng có ý  mi , ta có th hiu " vì trang s còn b d nên tm thi "chép" vào đó ( n ng) đ mai sau lch s s xét li và đánh giá mt cách khách quan , đúng mc,s đi thay ny.
   Xét tiếp câu"Ai công hu mà tưng vi khanh".Ngưi ta thưng nói "công hu khanh tưng", dng rút gn câu văn nhưng ý nghĩa vn cô đng, mô t  đươc nhng chưc v quan trng trong t chc chánh quyn thi phong kiến. đây tác gi dùng k thut đo ng và đan xen nhng t ng thông dng đ kéo dài li nói cho phù hp vi tiết tu và âm điu câu thơ. Xen k gia "hu" và "tưng" là hư t "mà"; gia "tưng" vi "khanh" li xen bi hư t  "vi". Đây là nhng nét khá đc bit trong vic x dng thi ng, làm tăng thêm s chú ý ca đc gi đng thi  tránh đưc s nhàm chán trong thi điu thơ văn. Mt khác tác gi đưa nghi vn đi danh t "ai" lên đu câu, mang ý nghĩa "ai đó", "ngưi nào" đ nhn mnh câu hi, gây quan tâm cho ngưi đc, đ h tham gia tr li câu hi như đó chính là chuyn ca mình .
            Nhìn li cuc chiến va qua , tác gi git mình bàng hoàng ngơ ngác, t hi ti  sao vi mt lc lưng trang b hùng hu , thin chiến , chưa đánh đã b thành đu hàng? Còn đâu là  danh d là huynh đ chi binh?  Nay, thành quách ngày xưa đã tr nên hoang phế, dây leo mc ph lên tưng, không còn nhn ra thành cũ, hào xưa na. Hn t sĩ cũng bay đi trăm hưng , có hn lc lõng bơ vơ  trong bi cây hay b sui. Tt c đã tr thành ký c đau thương, ngm ngùi khôn xiết.  Cuc đi đi đã làm thay đi hn nếp sng, ngưi ta chy đua theo li sng mi, b rơi nếp sng cũ.
                         Bng cht buông xuôi thành bi tưng
                         V trông lá úa ph thành xưa
                         Hn rã bun bay đi trăm hưng
                         Lnh sóng đi theo gió tr mùa
       Chiu dn tàn !  Còn ai trên ph vng ? Không gp  ai quen . Bn bè cũ gi đâu tá? Tâm s hoài c ny đã đưc Bà Huyn Thanh Quan din tà mt cách sinh đông qua bài thơ Thăng Long Hoài C, khiến ngưi đc ngm ngùi luyến tiếc cho cnh cũ nay không còn, ch có đi núi đá cui là  y nguyên.
     ….   Đá vn trơ gan cùng tuế  nguyt
             Nưc còn cau mt vi tang thương
             Nghìn năm kim c soi gương cũ
             Cnh đy ngưi đây lung đon trưng.
       TH không th đng mãi nơi đây, thôi thì v vy, nhưng sao li vi vã ? Đò ngang còn mt chuyến chót? Xung thuyn ri mà lòng còn băn khoăn, khách t hi :còn ai cho cuc hn na khi đu đã bc? Bn thân tác gi thì đã dong rui gn sut cuc đi mà chng thy đâu là ch dng chân, bến đu, nó như viên đá cui lao xao trong chu  hay là nhng viên đá lót đưng cho ngưi dm chân ?
                          Bun trn sông xưa đò qua vi
                          Có ai cho hn bui bc đu
                         Trn mt kiếp ngưi trong dong rui
                           Cui đi viên đá cui lao xao
      Nói v tiết tu bài thơ là nói đến nhp điu. Trong âm nhc có nhp điu 2,3,4 thì trong thơ cũng có tiết tu y như vy.Thơ t do có li tiết tu  (còn gi là ngt nhp) bt cht thì gi là biến tu.Trong bài "Theo sóng đi lao xao"TH ngt câu theo nhp :3/4;4/3;4/3;3/4( cho kh đu) và 3/4;4/3;4/3;2/3/2 (cho kh hai), nhng kh còn li cũng tương t như vy.Điu ny cho ta thy tác gi đã thay đi nhp điu ngt câu cho phù hp vi tình tiết mi dòng tâm s mà nhanh hay chm. Th ly hai câu chót trong kh hai:
             Mt nhau theo tháng/ ngày chinh chiến        (4/3)
             Trong đi/ còn my bui/ trăm năm             (2/3/2)
Câu đu nhp bình thưng 4/3: bun vì mt mát gia tăng theo ngày tháng. Câu 2: nhp 2/3/2 li than th ngm ngùi, thn thc, ut nghn.Cách ngt nhp làm bài thơ có tiết tu nhp nhàng và biến đi phong cách điu thơ.
 S biến tu cũng làm ngưi đc chú ý và tránh đưc s đơn điu nhàm chán.
          Bàn v ngh thut sáng tác thơ văn là c mt vn đ rng ln, có ngưi sut đi ch làm đưc vài bài mà tr nên ni tiếng. Mt bài thơ hay không th sơ sut trong viêc chn ch, đt câu , nhưng my ai không sơ sut? Có khi thay mt ch mà bài thơ tr nên khi sc , nhưng nếu chn ch không khéo thì có th làm hi c bài  thơ .Tôi suy nghĩ tht lâu mi đưa ra "đ ngh" cùng TH, thay thế mt s ch trong bài. Hãy xem  ch cui kh mt:"Còn ai đó không cho nh nhung" . Đ ngh thay "nh nhung" bng "nh thương" cho lãng mn thêm mt chút,  mang tính tích cc. còn  ch "nh nhung" nghĩa  tng quát,chung chung, không gây đưc n tưng sâu sc khi, mt mình đng bên b sông, mơ v k nim cũ, như có ngưi thân , bn bè và  c "ngưi thương" na. Và sau đây là mt s vn đ còn tn đng trong suy nghĩ:
      *Câu cui kh 2:"Trong đi còn my bui trăm năm".Tôi không hiu ti sao "còn my bui trăm năm? . Còn gii thích mt cách min cưng thì : trong đi còn my bui hn hò đ bàn tính chuyn trăm năm? Hoc: trong đi còn my ai sng ti tui trăm năm . Ngưi ta thưng nói "bui hn hò" ch không nói "bui trăm năm".Hay đây là trưng hp hoán d đc bit , đng nht nhng ng nghĩa gn nhau, đ gii quyết vn đ âm, vn  trong thơ? Đ ngh sa: Trong đi  còn my  tui   trăm năm? cho d hiu.
      * Câu đu kh 3: "Kiếm cung cũng làm thân tráng sĩ". Ch "cũng" nghe có v yếu. Đng nghĩa vi nó là "đã", "tng". Tôi chn "tng" cho nghĩa mnh hơn ( Kiếm  cung tng làm thân tráng sĩ) . 
  *Câu đu kh 5:"Bun trn sông xưa đò qua vi". Tôi thc mc, ti sao dùng ch "trn" ch ny? Bun c nào cũng đâu đến ni phi trn? Vy thì hãy thay thế nó bng ch "b", va hay va tưng hình (Bun b sông xưa đò qua vi).
   *Câu 2 kh 5: "Có ai cho hn bui bc đu"?. Ch "bui" không rõ  nghĩa lm, tôi suy ra thì câu ny ý nói: có ai chu cho mt cuc hn hò lúc tui già ? Nếu sa li: "có ai cho hn tui bc đu" thì nghĩa rõ hơn .
       Tôi đ  ngh như vy vi suy nghi ch quan có th đúng có th  không.      
          Nhng bài thơ gi li k nim thi xa xưa bên dòng sông, chiếc cu , đưc nhiu ngưi ly làm nn đ  sáng tác nhng vn thơ đy gi cm, thu hút s chú ý ca ngưi đc. Đ tài tuy cũ nhưng vi ngh thut sáng tác khác nhau ca mi ngưi mà  thơ văn ca h vn đ li trong lòng ngưi đc s cm nhn sâu xa.Thơ  TH cha đng nhiu n dn ng li thêm nh  ng cu t  thơ Đưng khiến bài thơ có âm hưng riêng làm va lòng ngưi đc khó tính.Trong cu t thơ Đưng, nhà thơ không bao gi nói trc tiếp hết ý mình, h ch gi mi quan h ( tương quan , nhân qu) đ t ngưi đc lun ra ý tác gi; ni ta thưng gi là "ý ti ngôn ngoi" ( ý ngoài li). Mt đc đim khác na ca Đưng thi là h thưng đng nht cnh và tình. Nhưng đây  TH n ý ca Đưng thi, không t cnh mà ch gi cnh đ cnh sinh tình (gi cnh: cu gãy nhp, mưa nhiu không nng,kiếm cung, tráng sĩ... đ t đó ngưi đc nh ti k nim cũ, thi chinh chiến xưa, bn bè xưa) .Trong mi con ngưi ca chúng ta hình như ai cũng có sn  k nim v chiếc cu, dòng sông, bến đò, nên mi khi có ai nhc ti là ta bùi ngùi xúc đng. TH đã làm công vic gi nh bng nhng vn thơ  tht sinh đng giúp ta  tìm  li đưc mt vùng tri ký c đy  mng .                     
 Nguyn Cang




                   

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

Tạp Ghi và Phiếm Luận: Những Thành Ngữ THÔNG DỤNG, LẠ TAI mà LÝ THÚ (Dỗ Chiêu Đức)

  Tạp Ghi và Phiếm Luận :                Những Thành Ngữ THÔNG DỤNG, LẠ TAI mà LÝ THÚ                                       Ăn x ổi  ở th ì,...