Tìm hiểu các THỂ THƠ - Khôi Nguyên ST

 Chịu ảnh hưởng về niêm luật của thơ thất ngôn bát cú Đường Luật và thơ Cổ Phong, các thể thơ khác được xuất hiện sau đây: 

1/ Song Thất Lục Bát: (hai câu bảy, một câu sáu, một câu tám) 

Thí dụ: KHÓC BẠN

Bác Dương thôi đã thôi rồi,

Nước non man mác ngậm ngùi lòng ta.

Nhớ từ thuở đăng khoa ngày trước,

Vẫn sớm hôm tôi bác có nhau.

Kính yêu từ trước đến sau,

Trong cơn gặp gỡ biết đâu duyên Trời … 

Nguyễn Khuyến 

2/ Thất Ngôn Tứ Tuyệt: (bốn câu thất ngôn) 

Thí dụ: BA THỨ LĂNG NHĂNG

Một trà một rượu một đàn bà,

Ba cái lăng nhăng nó quấy ta.

Chừa được cái nào hay cái nấy,

Có chăng chừa rượu với chừa trà … 

Trần Tế Xương 

3/ Thất Ngôn Trường Thiên: (nhiều câu thất ngôn tứ tuyệt ghép lại) 

Thí dụ: Khai Bút Đầu Xuân 

Anh nhắc, rửa hình nhớ có tôi,

Trả lời, yên chí, tặng từng người.

Tôi còn khai bút, phần sau ảnh,

Cầu Phúc năm này đến gấp đôi!

Đất khách hoài hương nhớ Tết ta,

Anh em họp mặt đến từng nhà.

Cành mai, dĩa mứt lời cung chúc

Khung cảnh đơn sơ, ư đậm đà!

Bẩy vị đến tôi, đúng "Thất Hiền",

Mặt mày rạng rỡ, lẽ đương nhiên.

Nhà tôi vui lắm, bầy ly chén,

Tôi nhập thêm vào, hóa "Bát Tiên"

Chuyện Xuân thêm thú,nói dong dài

"Pháo nổ xịt ngòi" chẳng tránh ai.

Cứ thế đầu năm càng khởi sắc

Thơ văn lênh láng, nhắm lai rai… 

Khôi Nguyên 

4/ Bát cú đảo vận: (8 câu đều đảo vận) 

Thí dụ: Vỡ Mộng 

Ông hỡi làm gì thế hỡi ông?

Công lao bao lớn cũng lao công.

Ruột đau nhắc đến thêm đau ruột,

Lòng khổ muốn lui lại khổ lòng.

Có nước không làm cho nước có,

Không nhà mới tính cảnh nhà không.

Phật Trời cầu nguyện ân Trời Phật,

Mong ước tàn rồi, hết ước mong! 

Khôi Nguyên 

5/ Thuận Nghịch Đọc: (Đọc chiều thuận và chiều nghịch đều có nghĩa) 

Thí dụ: Đi Thuyền 

Bèo trôi nước giợn sóng mênh mông,
Cỏ mọc bờ xa bóng liễu trông.
Chèo vững thiếp qua vời khổ hải,
Chí bền chàng đến vận trung không.
Theo lần nguyệt xế mây mờ mịt,
Hoạ đáp thông reo trống não nồng.
Neo thả biết đâu nơi định trước,
Bèo trôi nước giợn sóng mênh mông.

Đọc ngược:

Mông mênh sóng giợn nước trôi bèo,
Trước định nơi đâu biết thả neo.
Nồng não trống reo thông đáp họa,
Mịt mờ mây xế nguyệt lần theo.
Không trung vận đến chàng bền chí,
Hải khổ vời qua thiếp vững chèo.
Trông liễu bóng xa bờ cỏ mọc,
Mông mênh sóng giợn nước trôi bèo.

Hàn Mặc Tử 

6/ Thủ Vỹ Ngâm: (Câu đầu và câu cuối giống nhau)

Thí dụ: Anh biết em đi … 

Anh biết em đi chẳng trở về, 
Dặm ngàn liễu khuất với sương che.
Em đừng quay lại nhìn anh nữa:
Anh biết em đi chẳng trở về.

Em nhớ làm chi tiếng ái ân.
Đàn xưa đã lỡ khúc dương cầm.
Dây loan chẳng đượm tình âu yếm,
Em nhớ làm chi tiếng ái ân.

Bên gốc thông già ta lỡ ghi
Tình ta âu yếm lúc xuân thì.
Em nên xoá dấu thề non nước
Bên gốc thông già ta lỡ ghi.

Chẳng phải vì anh chẳng tại em:
Hoa thu tàn tạ rụng bên thềm.
Ái tình sớm nở chiều phai rụng:
Chẳng phải vì anh chẳng tại em.

Bể cạn, sao mờ, núi cũng tan,
Tình kia sao giữ được muôn vàn...
Em đừng nên giận tình phai lạt:
Bể cạn, sao mờ, núi cũng tan.

Anh biết em đi chẳng trở về
Dặm ngàn liễu khuất với sương che.
Em đừng quay lại nhìn anh nữa;
Anh biết em đi chẳng trở về. 

Thái Can 

Thí dụ: Saddam Hussein 

Đã tỉnh hay chưa, mộng bá vương?

Saddam nghiệp quả thật khôn lường!

Mở lời, mượn Thánh khoe hào khí,

Nhắm mắt, xua quân chống liệt cường.

Một trận thư hùng, lui chuyển hướng,

Ba tuần giao chiến, trốn tìm phương.

Gia đình, Tổ quốc giờ tan nát!

Đã tỉnh hay chưa, mộng bá vương? 

Khôi Nguyên 

7/ Liên Hoàn Cú: (Câu cuối của đoạn trước làm câu đầu của đoạn sau)

Thí dụ: Thư Gửi Anh Chị Huy 

“Nhân sinh thất thập cổ lai hy”

Thượng thọ trần gian há dễ gì.

Anh Chị ốm đau không đáng kể,

Dâu con chăm sóc chẳng hề chi.

Ai mơ sống mãi như Bành Tổ,

Anh ước đời dài cỡ Trọng Ni (Khổng Tử).

Tuổi tác càng cao, càng phú quư,

Nhất gia đoàn tụ đất Hoa Kỳ.

Nhất gia đoàn tụ đất Hoa Kỳ,

Cơ hội lập thân gẫm mấy khi.

Ngoài Bắc, di cư không chịu ở,

Trong Nam, bị chiếm phải ra đi.

Quê hương giả biệt tình thân hữu,

Đất khách tìm về bạn cố tri.

Hai sáu năm trời nên sự nghiệp,

Cơ may dun rủi được phùng thì.

Cơ may dun rủi được phùng thì

Con cháu nhờ trời cứ phát huy.

Nửa kiếp phong trần dân Phủ Lư,

Ngàn đời vinh hiển đất Ca Li.

Tu nhân được phước đâu huyền bí,

Tích đức thành danh há diệu kỳ?

Phạm Nguyễn sánh vai cùng hải ngoại,

Tang bồng hồ thỉ đáng tu mi…

Khôi Nguyên

8/ Lục Ngôn Thể: (Thể sáu chữ) 

Thí dụ: QUÊ HƯƠNG

Quê hương là chùm khế ngọt,

Cho con trèo hái mỗi ngày.

Quê hương là đường đi học,

Con về rợp bướm vàng bay … 

Đỗ Trung Quân 

9/ Triệt Hạ: (Triệt: ngắt, Hạ: dưới - Từ cuối của mỗi câu thơ để bỏ lửng làm cho câu thơ chưa trọn nghĩa, khiến người đọc phải nghĩ ra) 

Thí dụ: Gái Hồng Nhan 

Thấy gái hồng nhan bỗng chốc mà . . .

Hõi thăm cô ấy chửa hay đà . . .

Hình dung yểu điệu in như thể . . .

Diện mạo phương phi ngó tưởng là . . .

Ăn mặc ra tuồng người ở chốn . . .

Nói năng phải lẽ giống con nhà . . .

Ước gì ta được mà ta để . . .

Ta để đem về để nữa ta . . . 

Nguyễn Quý Tân 

10/ Vỹ Tam Thanh:  

Thí dụ: THƠ TẾU

Tiếng gà bên gối té tè te,

Bóng ác trông ra hé hẽ hè.

Cây một chồi cao chon chót chót, 

Hoa năm sắc nở toé toè toe.

Chim tình bè lứa kìa kia kỉa,

Ong nghĩa vua tôi nhé nhẻ nhe.

Danh lợi không màng ti tí tị,

Ngủ trưa chưa dậy khỏe khòe khoe. 

Vô Danh 

11/ Yết Hậu: (loại thơ câu cuối chỉ có một từ và từ đó là vần luôn) 

Thí dụ: Vợ Chồng Tâm Sự

- Vai năm tấc rộng để làm chi,

Tối đến ăn no cứ ngủ khì.

Mình ơi thức dậy chiều em tí,

Đi!!!

- Suốt ngày bận rộn với văn bài,

Mỏi cả xương sườn mỏi cả vai.

Chuyện ấy đêm nay xin gác lại,

Mai!!!

- Người đâu khéo nói chuyện bông long,

Thức dậy chiều em kiếm chút bồng.

Nào có khó chi mà hẹn mãi,

Không!!!

- Người ta cả tháng thì đã sao,

Mới hẹn một đêm đã thét gào.

Muốn thế thì ta cho được thế,

Nào!!! 

Vô Danh 

12/ Áp cú: (Từ cuối của câu trước trở thành từ đầu của câu sau) 

Thí dụ: Sang Canh 

Năm nảo năm nao cũng ước lành,

Lành, còn mong hết? đón sang canh.

Canh trời thắc thỏm phương xin lộc,

Lộc nước lăm le khách vít cành.

Cành lá đêm qua dù thiếu nụ,

Nụ đào xuân hé đẹp hơn tranh.

Tranh đời mới lại màu hoa gấm,

Gấm vóc sơn hà lộng sắc xanh. 

Toại Khang 

Chừa Rượu 

Những lúc say sưa, cũng muốn chừa,

Muốn chừa, nhưng tỉnh lại hay ưa,

Hay ưa nên nỗi không chừa được,

Chừa được, nhưng mà cũng chẳng chừa. 

Nguyễn Khuyến 

13/ Sắc thái: (Câu nào cũng có từ chỉ màu sắc)  

Thí dụ: Chiều Nổi Mầu Thu 

Trời thu bóng ác rực mầu vang,

Trườn trượt vào lưng dặng núi vàng.

Cánh nhạn chiều tà sương lót trắng

Chòm mây mưa nhạt khói mờ lam.

Lầu thu thoát nắng nâng rèm tía,

Vườn vắng còn đây nở đóa vàng.

Nếu chẳng vương tìm hoa súng tím,

Thì đâu được ngắm nguyệt da cam

Toại Khang 

14/ Thủ nhất thanh: (nhất đồng Từ đứng đầu của 8 câu đều giống nhau)

Thí dụ: Nàng Xuân 

Nàng xuân lần nữa đến cùng ta,

Nàng đẹp săc hương dáng ngọc ngà.

Nàng đến chim rừng vang tiếng hót,

Nàng cười cây cỏ kết nên hoa.

Nàng nhìn vạn vật thay màu áo,

Nàng thở cho hơi ấm mọi nhà.

Nàng muốn bướm ong đừng bỡn cợt,

Nàng luôn bận rộn khúc xuân ca. 

Khôi Nguyên 

Hay: MẸ

Mẹ là nguồn sống của đời tôi,

Mẹ đã ra đi khuất bóng rồi.

Mẹ vẫn tình thương nguyên vẹn đó,

Mẹ luôn âu yếm suốt đời tôi.

Mẹ như nguồn suối vàng tuôn chảy,

Mẹ tợ nắng hồng chiếu ấm nôi.

Mẹ vẫn bên tôi ru bé bỏng,

Mẹ là nguồn sống chẳng hề vơi.

HỒ NGUYỄN

15/ Song điệp: (Tất cả 8 câu đều có 2 điệp từ) 

Thí dụ: Đời Người 

Vất vất vơ vơ, cũng nực cười,

Căm căm cúi cúi có hơn ai.

Nay còn chị chị anh anh đó,

Mai đã ông ông mụ mụ rồi.

Có có không không, lo hết kiếp,

Khôn khôn dại dại, chết xong đời.

Chi bằng láo láo lơ lơ vậy,

Ngủ ngủ ăn ăn nói chuyện chơi. 

Vô Danh

16/ Song điệp độc vận: (Tất cả 8 câu đều có 1 từ và chỉ có 1 vần) 

Thí dụ: Xuân Và Thơ 

Xuân tự ngàn xưa, bạn với Thơ,

Tình Xuân là cả vạn lời Thơ.

Ðẹp duyên hoa bút, Xuân ngời sắc,

Rộn khúc Xuân thiều, nhạc ánh Thơ.

Xuân vắng, oanh hờn, dầu dáng liễu,

Xuân về hương tỏa ngát lời Thơ.

Xuân nương, thi sĩ, đôi người ngọc,

Dệt mộng ngày Xuân, lộng ý Thơ. 

Lạc Nam 

17/ Tung Hoành Trục Khoán: (Các từ đầu của mỗi câu và câu cuối làm thành câu khoán) 

Thí dụ: Câu Khoán

“Thuốc lá mùi hôi, bao kẻ chán,

Cà phê vị đắng, mấy người chê”. 

Thuốc Lá Và Cà Phê 

THUỐC kèm theo tách nóng cà phê,

LÁ rụng mùa thu đã trở về.

MÙI bốc sá gì khi thích thú,

HÔI không để ý lúc đam mê.

BAO người cho thuốc nhiều hơi độc,

KẺ nghiện mê rồi chẳng muốn nghe.

CHÁN ngán thói đời ham lạc thú

CÀ PHÊ VỊ ĐẮNG MẤY NGƯỜI CHÊ…

Khôi Nguyên

Hay: SÁNG SỚM ĐỒNG QUÊ

(Tung Hoành Trục Khoán)

ĐƯỜNG quê nhàn nhã nắng lưa thưa,

SÁNG lóe lung linh lá giỡn đùa.

RUỘNG cạn tát dầm tay múc nước,

ĐỒNG khô khai rảnh cống chờ mưa.

EM đê mê giấc đang vui mộng,

THỨC dậy anh lo lúa đến mùa!

CHƯA tỉnh…. hởi em mau tỉnh thức,

RA SÂN ĐÓN GIÓ BÓNG HÀNG DỪA.

HỒ NGUYỄN

* Sưu tầm: Coi Nguyen

Email: coi_n@yahoo.com

• Trình bày: Hồ Nguyễn