PHIẾM về NGỰA - Đỗ Chiêu Đức, Họa Mai Xuân Thanh

PHIẾM VỀ NGỰA 

"Ngựa chứng" đường dài cất vó tung,

"Sa trường chiến mã" khó truy lùng.

"Mã tiền pháo hậu" không binh cản,

"Mã cước xa hoành" nhập trướng trung.

"Hồi mã thương" người khen tướng giỏi,

"Đá giò láy" ai bảo lừa khùng  ?

"Ngựa quen đường cũ" khôn mà dại,*

"Lão mã thức đồ" mới thật hùng !  

                                Đỗ Chiêu Đức  

                                 08-11-2021

* Thành ngữ "Ngựa quen đường cũ", xuất phát từ điển tích "LÃO MÃ THỨC ĐỒ 老馬識途" theo câu truyện sau đây : Tề Hoàn Công đem binh đi giúp nước Yên đánh bại được quân Sơn Nhung, trên đường về lại bị dẫn dụ lạc vào sa mạc Hàn Hải với gió cát mịt mù không nước uống, lạnh lẽo buốt giá không biết đường ra, quân sĩ kiệt quệ chết chốc rất nhiều . Tướng Quốc Quản Trọng mới tâu với Tề Hoàn Công về đặc tính nhận được đường về của loài Ngựa, bèn chọn một số ngựa già, thả cho chúng tự tìm lối ra, rồi ra lệnh cho toàn quân đi theo sau. Quả nhiên sau vài lần quanh quẹo đã ra khỏi được sa mạc hiểm ác kia.

     "Lão Mã Thức Đồ" là thành ngữ chỉ những con ngựa già có khả năng tìm về đường cũ đã đi qua, dùng để chỉ những người già dặn có kiến thức, có kinh nghiệm sống, có thể hướng dẫn ta đi những con đường đúng. Còn "Ngựa Quen Đường Cũ" của ta thì chỉ những người đã làm việc xấu việc sai, dù cho có cải hóa sửa đổi lại rồi, cũng dễ dàng đi lại con đường sai lầm cũ, tật xấu khó chừa ! 

       * Nói riêng với Lý Lãng về 2 chú thích sau :

           (*) Chú thích:Bộ hạ = phần dưới.Hung trung = bụng giữa.

- Bộ Hạ 部下 : là Kẻ dưới, những người trực thuộc hoặc theo hầu hạ ai đó.

- Hạ Bộ 下部 : là Phần bên dưới của cơ thể, từ bụng trở xuống.

- Hung Trung 胸中 : HUNG là Lồng Ngực, nên HUNG TRUNG là Trong lồng ngực. Trong một vài trường hợp nào đó thì "Trong Lồng Ngực" cũng có nghĩa là "Trong Bụng", như trong bài Hát nói "KẺ SĨ" của cụ Nguyễn Công Trứ chẳng hạn, trong đó có 2 câu :

                           Kinh luân khởi tâm thượng  經綸起心上，

                           Binh giáp tàng hung trung  兵甲藏胸中.

Có nghĩa : 

               - Cái tài kinh ban tế thế từ trong lòng mà ra;

               - Cái tài điều binh khiển tướng cũng ở trong lòng (lồng ngực) mà ra.

Ý muốn nói :

                   Tất cả những tài năng về chính sách trị nước và sách lược quân sự đều có sẵn nằm lòng "Ở Trong Bụng" cả; để chỉ Kẻ Sĩ có tài vừa kinh luân vừa thao lược !

Họa Vận :  Chiến Mã Oai Phong

Chiến mã oai phong đá hất tung

Coi chừng ngựa chứng chớ ham lùng

Long Câu cứu chúa, bung chân hậu

Bạch mã phò vua cử bộ trung

Chiến đấu sa trường dù dữ tợn

Xông pha trận mạc dẫu điên khùng

Ô Truy cất vó nhanh như chớp

Xích Thố yên cương vững mạnh hùng 

Mai Xuân Thanh