Đề Hoàng Hạc Lâu - Phan Thanh Giản (1796 - 1867)

 

 Năm 1834, Minh Mạng thứ 15, Cụ PHAN THANH GIẢN được cử đi sứ Trung Quốc. Khi đi ngang qua ngôi lầu nổi tiếng nầy, cũng như tất cả những thi nhân từ ngàn xưa đến nay, ông đã không bỏ lỡ dịp may lên thăm và ngắm ngôi lầu với nhiều huyền thoại nầy, và cũng vì thế mà ta mới có dịp thưởng thức thêm một bài thơ trác tuyệt của ông : ĐĂNG HOÀNG HẠC LÂU sau đây : 

       ĐĂNG HOÀNG HẠC LÂU                            登黃鶴樓

                            Phan Thanh Giản                        藩清簡

 

Tích thời hạc dĩ hà niên khứ ?                  昔時鶴已何年去？   

Thiên tải nhân tòng Nam cực lâm.            千載人從南極臨。

Anh vũ châu tiền phương thảo lục,           鸚鵡洲前芳草綠，

Tình Xuyên Các thượng bạch vân thâm.    晴川閣上白雲深。

Bán liêm lạc nhật phù Giang Hán,            半簾落日浮江漢，

Nhất phiến hàn lưu tống cổ câm (kim)      一片寒流送古今。

Mãn mục yên ba chuyển trù trướng,         滿目煙波轉惆悵，

Du du trần mộng thập thu tâm.               悠悠塵夢拾秋心！

 

Dịch Nghĩa :

 

       Câu 1 :  Ngày xưa, Hạc đã bay đi mất tự năm nào ? 
       Câu 2 : Ngàn năm sau, mới có người từ vùng cực Nam đến đây.( Ngàn năm chỉ là cách nói nhấn, để chỉ rất nhiều năm rồi. Đối với Trung Hoa xưa thì nước ta ở về phía cực Nam. Câu nầy Cụ Phan tự chỉ mình là người đến từ Nước cực Nam, là nước xa tít ở cỏi Nam  ).
      Câu 3 : Cỏ non vẫn còn xanh tươi trên cù lao Anh Vũ ở giữa ngã ba sông. Liên hệ câu : Phương thảo thê thê Anh Vũ Châu, trong bài Hoàng Hạc Lâu của Thôi Hiệu đời Đường nêu trên ).
      Câu 4 : Mây trắng vẫn còn chập chùng trắng xóa khi ta đứng trên Tình Xuyên Các. ( chữ " Thâm " ở đây không có nghĩa là " sâu " , mà là " Đậm ", dùng để chỉ màu sắc, mây trắng mà " đậm ", là mây " trắng xóa chập chùng " . Chữ THÂM ở đây còn dùng để đối với chữ LỤC ở câu trên.
      Câu 5 : ( Vì đứng trong lầu nhìn ra, nên thấy...) Mặt trời lặn như nổi trên sông nước lung linh xuyên qua Nửa Bức Rèm ( bán liêm ) treo trên lầu .
      Câu 6 : Một dãy nước chảy âm thầm, lạnh lùng xuyên suốt từ ngàn xưa đến nay.
      Câu 7 : Mãn mục là " đầy mắt " , ở đây có nghĩa là khoảng không gian mênh mông trước mắt. Câu nầy có nghĩa : Khói sóng mênh mông khiến cho lòng xúc đông bồi hồi ( trù trướng ).
      Câu 8 : ( Nên chi )...Trong ( giấc mộng trần thế ) cuộc đời mộng ảo nầy cũng chỉ nhặt nhạnh ( thập )  được lòng hoài cảm trong mùa thu mà thôi !. Câu cuối nầy, có thể Cụ PHAN đã chơi chữ đây, vì chữ THU 秋 ở trên, chữ TÂM 心 ở dưới, nếu ghép lại thì ta sẽ có chữ SẦU 愁. Cũng vừa hợp với chủ ý của bài thơ gốc của Thôi Hiệu :

             Nhật mộ hương quan hà xứ thị             日暮鄉関何處是
             Yên ba giang thượng sử nhân SẦU        烟波江上使人愁

mà nhà thơ Tản Đà đã dịch rất xuất sắc là :

               Quê hương khuất bóng hoàng hôn
               Trên sông khói sóng cho buồn lòng ai  !....

        Mặc dù không sử dụng vần " LÂU...SẦU " như Thôi Hiệu, nhưng âm hưởng của bài Đăng Hoàng Hạc Lâu của cụ Phan Thanh Giản vẫn tạo nên một nỗi niềm hoài cổ sâu xa man mác với hạc vàng mây trắng, với Anh Vũ Châu, với Tình Xuyên Các : Một kiến trúc được xây dựng nên và được đặt tên do câu thơ bất hủ của Thôi Hiệu " Tình xuyên lịch lịch Hán dương thọ ". Bài thơ được kết thúc bằng lối chơi chữ chiết tự tài hoa của cụ Phan để hướng bài thơ về với mối sầu thiên cổ " Du du trần mộng thập thu tâm ! " làm ta nhớ đến câu : " Ai đem thu cảnh họa cùng thu tâm !" của Nữ sĩ Tương Phố trong Thi Ca Tiền Chiến...
 

      Bài thơ Đăng Hoàng Hoạc Lâu nầy của cụ PHAN đã được Thầy Trò Cựu học sinh PHAN THANH GIẢN & ĐOÀN THỊ ĐIỂM chúng tôi cùng " xúm nhau " diễn nôm, xem đây như là một hoài niệm, một chút lòng thành của đám hậu sinh tưởng nhớ về vị Tiến Sĩ đầu tiên của đất Nam Kì sinh sau đẻ muộn. Mời tất cả cùng đọc cho vui...

      Trước tiên là bài DIỄN NÔM của Thầy PHAN HUY VIÊN với bút hiệu CHÂN DIỆN MỤC  ( Tây Đô Cuồng Sĩ ) :

     LÊN LẦU HOÀNG HẠC

 Hạc đã bay đi tự thuở nào
 Một người Nam muộn đến lầu cao
 Bãi xa thơm cỏ xanh xanh mắt
 Sông tạnh lầu mây trắng một mầu
 Rèm hắt bóng tà vờn trên sóng
 Nước buồn trôi lạnh một chiều sâu
 Bồi hồi gửi mắt qua sương khói
 Đem mộng ngàn năm ủ nỗi sầu

                                         CDM.

      Lên Lầu Hoàng Hạc 

                    cô  Phạm Thảo Nguyên 

 Chim hạc năm nao đã vút bay

Ngàn sau nam cực tới nơi đây

Cỏ non Anh Vũ xanh xanh ngắt

Lầu vắng lâng lâng trắng những mây

Trời lặn nửa rèm sông Hán rợn

Lạnh trôi một dải tự xưa nay

Bao la khói sóng bồi hồi dạ

Đời mộng lòng thu sầu góp đầy

                                         PTN

Đăng Hoàng Hạc Lâu
                       Thầy Phạm Khắc Trí
Thuở nào xưa hạc đã cao bay ,
Viễn khách trời đưa đẩy đến đây.
Anh Vũ cồn xanh ngàn cỏ biếc ,
Tình Xuyên gác trắng một màu mây.
Nửa rèm kim cổ chiều sông lạnh ,
Một dải giang hà vạt nắng phai.
Khói sóng mênh mang nao tấc dạ ,
Mộng đời lãng đãng nỗi niềm tây.
                                           PKT.

        Lên Lầu Hoàng Hạc

                              Trầm Vân 
 Hoàng hạc ngày nao đã vút bay

Cực Nam người đến ghé lầu này

Cỏ non Anh Vũ màu xanh mướt

Mây trắng Tình Xuyên gió biếc say

Ác lặn nửa rèm sương lãng đãng
Sông dài một dải nước khoan thai

Ngập trời khói sóng giăng sầu nhớ

Dằng dặc lòng thu nỗi cảm hoài

 

Bài thứ hai theo thể Lục Bát :

                              Trầm Vân 

 Ngày xưa hoàng hạc cao bay

Cực Nam  người đến chốn này ngàn sau

Cỏ non Anh Vũ biếc màu

Tình Xuyên mây trắng bên lầu phiêu du

Nửa rèm ác lặn sương mờ

Sông dài một dải gió thơ thẩn luồn

Mênh mông khói sóng sầu buông

Nhớ quê dằng dặc gieo buồn thu tâm
                                                Thầy  Võ Văn Vạn.

    LÊN LẦU  HOÀNG  HẠC
                             Song Quang 

Hoàng Hạc ngày xưa đã vút bay

Người Nam đến viếng  ở nơi nầy

Cỏ non Anh Vũ còn xanh thẩm

Mây trắng Tình Xuyên vẫn chẳng phai

Ác lặn nửa rèm chìm sông vắng

Nước dòng cuộn chảy tự xưa nay

Mênh mông khói sóng hồn giao động

Lối mộng thu tâm cảm kích hoài.

                                                 SQ.

 

   LÊN LẦU HOÀNG HẠC
                                Đỗ Chiêu Đức

Ngàn xưa hoàng hạc đã cao bay,
Người đến ngàn sau, viếng chốn nầy

Anh Vũ cỏ non màu vẫn biếc
Tình Xuyên mây trắng sắc chưa phai
Nửa rèm ác lặn chìm như nổi
Một dãi sông dài xưa đến nay
Khói sóng ngập trời nghe cảm khái
Thu tâm dằng dặc mộng trần ai !

    Lục Bát :

Ngàn xưa hoàng hạc cao bay
Ngàn sau người đến bên trời cực Nam
Vũ Châu cỏ vẫn xanh non
Trên Tình Xuyên Các mây còn trắng bông
Nửa rèm ác lặn bên sông
Cổ kim thế sự theo dòng nước trôi
Mênh mông khói sóng tơi bời
Cỏi trần dằng dặc bồi hồi thu tâm !

                                                Đỗ Chiêu Đức  

KÍNH HỌA Ý: NHỚ BÓNG HOÀNG HẠC

Lịch sử lưu ghi dáng Hạc lầu,
Người đi xa hút dạ in sâu.
Chim trời năm tháng không quay lại,
Mây trắng nghìn thu hiện bóng cầu.
Đông lạnh Hán dương lê sóng biếc,
Rét tê Anh Vũ cỏ thơm lâu.
Ngồi buồn nghĩ đến quê xa nhớ,
Khói tỏa sương buông thấm buốt sầu.

HỒ NGUYỄN (11-10-2021)

 

Hoàng Hạc Lâu- Ảnh từ Google