NHỮNG TỪ NGỮ LÝ THÚ BẤT NGỜ (8)
Giá Áo Túi Cơm
goog_1606015061
Y GIÁ PHẠN NANG
GIÁ ÁO TÚI CƠM chữ nho là Y GIÁ PHẠN NANG 衣架飯囊. Y GIÁ là cái giàn
cái giá để móc (máng) áo quần; PHẠN NANG là cái túi để đựng cơm. Cái GIÁ
để máng ÁO và cái TÚI để đựng cơm chỉ có công dụng để làm
được hai việc đó mà thôi. Thành ngữ nầy dùng để chỉ những người mà thân
mình chỉ như cái giá để máng áo lên và cái bụng thì như cái túi để đựng
cơm; tức là những con người chỉ biết MẶC QUẦN ÁO và ĂN CƠM, ngoài ra
không biết làm gì nữa cả. Tóm lại, Thành ngữ nầy dùng để chỉ những người
VÔ DỤNG, không nên thân, không làm nên tích sự gì cả, chỉ biết mặc quần
áo và ăn cơm mà thôi !
Y GIÁ PHẠN NANG có xuất xứ từ Tam Quốc Diễn Nghĩa hồi thứ 23 三国演义 第二三回：Có đoạn... 帝覽表，以付曹操。操遂使人召衡至。禮畢，操不命坐。
Về "Thùng đựng Rượu" để chỉ những người chỉ biết có uống rượu mà không
biết làm việc gì khác cả. Ta gọi những tay bơm nhậu đó là "Be Rượu"(là
cái be sành để đựng rượu) hay còn gọi là "Hủ chìm", ý là suốt ngày cứ
chìm trong hủ rượu mà không lo chí thú làm ăn gì hết !
Riêng từ "Túi đựng thịt" ta còn nói là "Cái bị đựng thịt" và nói gọn
lại là "BỊ THỊT". Nên khi mắng ai là "Thứ cái đồ BỊ THỊT !", có nghĩa
là mắng người đó là "Đồ vô dụng !". Nhưng trong tập quán ngôn ngữ của
ta, khi mắng là "Đồ bị thịt" còn có nghĩa ám chỉ đó là "Những người to
xác mà đần độn", lớn đầu mà không nên thân. Tóm lại :
GIÁ ÁO, TÚI CƠM, THÙNG RƯỢU, BỊ THỊT đều là những từ dùng để diễn tả
những người vô tích sự, vô dụng chỉ biết ăn ngon mặc đẹp nhậu nhẹt bê
tha mà không làm nên trò trống gì được cả ! Thay vì con người MẶC ÁO ĂN CƠM thì phải làm việc, đằng nầy cái thân mình như cái GIÁ để MÁNG cái áo lên và cái bụng thì như cái TÚI chỉ để CHỨA cơm, chứa rượu, chứa thịt mà thôi. Vô tích sự đến thế là cùng ! Như cụ Nguyễn Du đã so sánh và ca ngợi anh hùng Từ Hải trong Truyện Kiều với lũ bất tài nói trên là :
Phong trần mài một lưỡi gươm,
Những phường GIÁ ÁO TÚI CƠM sá gì !
Là đàn ông, là kẻ sĩ thì phải làm nên sự nghiệp cho mình và làm những việc có ích cho đời như cụ Nguyễn Công Trứ đã nói trong bài hát nói Chí Nam Nhi :
... Đã xông pha bút trận thì gắng gỏi kiếm cung,
Làm cho rõ TU MI NAM TỬ !
TU 鬚 là Râu; MI 眉 là Mày, NAM TỬ 男子 là Con Trai khác với NỮ TỬ 女子
là Con Gái. Nên TU MI chuyển Nôm là RÂU MÀY, hay còn gọi là MÀY RÂU : là
biểu tượng của đàn ông con trai đã trưởng thành. Từ NAM TỬ phía sau chỉ là để nhấn mạnh cho từ TU MI phía trước mà thôi. Theo
quan niệm của Nho giáo ngày xưa thì : Thân thể phát phu, thọ chi phụ
mẫu, bất cảm hủy thương, hiếu chi thủy giả. 身體髮膚，受之父母，不敢毀傷，孝之始也。Có nghĩa
:
"Việc đầu tiên của chữ hiếu
là không được làm thương tổn đến những cái mà cha mẹ đã ban cho ta, đó
chính là thân thể tóc râu da thịt của ta đó !" Nên...
Đàn ông con trai thì phải chừa râu, như dân gian đã nói :
Chừa râu không phải là già,
Chừa râu cho biết là đàn bà hay đàn ông !
Vì ngày xưa tóc của đàn bà và đàn ông đều dài như nhau, đều bới tóc
như nhau, nên phân biệt đàn ông đàn bà phải vựa vào RÂU và MÀY, vì các
bà các cô ngày xưa cũng thích làm đẹp nên thường nhổ chân mày cho nhỏ
gọn và đẹp, lắm bà lắm cô còn cạo hẵn đi để kẽ lại chân mày vòng nguyệt
cho vừa ý hơn đẹp hơn ! Nên... Hễ thấy mày râu rậm rạp thì biết ngay là
đàn ông chân chính, khác với những phường ăn chơi đàng điếm như Mã Giám
Sinh đã :
Quá niên trạc ngoại tứ tuần,
... mà vẫn :
MÀY RÂU nhẵn nhụi, áo quần bảnh bao !
"Giới Mày Râu" là chỉ cánh đàn ông chửng chạc hiên ngang với dáng vẻ
của Nam Giới. TU MI là Nam Tử, mà hễ là NAM TỬ thì phải có TU có MI, có
Mày có Râu để phân biệt với cánh QUẦN THOA 裙釵 là nữ giới.
Ta lại có thêm từ ngữ thú vị đây...
QUẦN 裙 ai cũng biết là "Cái Quần có 2 ống" để che phía dưới của cơ
thể; nhưng trong chữ Nho xưa QUẦN là "Cái Váy chỉ có 1 ống lớn" bao
quanh cơ thể từ rốn trở xuống mà người Hoa Sài Gòn Chợ Lớn gọi là "Cái
Củn" (Có thể do phát âm của tiếng Tiều Châu "Cài Cún 個裙" mà ra). Nên
QUẦN 裙 là cái váy chuyên dùng của phụ nữ ngày xưa, đi cùng với THOA 釵 là
cây "Trâm cày tóc", cũng là đồ chuyên dùng của phái nữ. Cho nên...
QUẦN 裙 & THOA 釵 là hai biểu tượng tượng trưng cho nữ giới; trong
văn học cổ thường dùng từ QUẦN THOA để chỉ các bà các cô ngày xưa, như :
Phận Quần Thoa, Khách Quần Thoa... Trong Cung Oán Ngâm Khúc của Ôn Như
Hầu Nguyễn Gia Thiều có câu :
Trên chín bệ có hay chăng nhẽ?
KHÁCH QUẦN THOA mà để lạnh lùng!
Thù nhau ru hỡi đông phong?
Góc vườn dãi nắng cầm bông hoa đào.
Nói thêm...
Người Hoa gọi cái quần có 2 ống là Cái Khố (KHỐ TỬ 褲子 là cái quần).
Còn tiếng Nôm ta "Cái Khố" là cái quần ngắn, lắm khi chỉ là miếng vải
thô hay tàu lá chuối... quấn quanh thành "cái khố" để che phần kín bên
dưới của cơ thể cho khỏi lõa lồ mà thôi, như trong truyện cổ tích xưa có
anh "Trần Minh khố chuối" vậy; và cũng trong truyện đời xưa ta hay đọc
được thành ngữ "Khố Rách Áo Ôm" để tả những người nghèo khó.
Cái mà ta đọc là KHỐ 褲 thì đó là Cái QUẦN 2 ống của người Hoa; Còn chữ mà ta đọc là QUẦN 裙 thì lại là cái Váy, cái Củn của người Hoa. Đó chính là...
TẬP QUÁN NGÔN NGỮ 語言習慣 là thói quen của tiếng nói tùy theo từng
vùng, từng miền, từng dân tộc... Như miền Bắc của nước ta gọi con heo là
con LỢN, nhưng họ lại gọi bánh TAI HEO chớ không gọi bánh TAI LỢN; còn
miền Nam gọi con HEO nhưng lại làm bánh DA LỢN chớ không phải bánh DA HEO...
Đó đều là do TẬP QUÁN NGÔN NGỮ thói quen của tiếng nói được xuất phát
từ lúc ban đầu. Những Tập Quán Ngôn Ngữ như trên có rất nhiều trong từ
HÁN VIỆT. Ví dụ :
- Người Hoa gọi sân bay là CƠ TRƯỜNG 機場 : là nơi dành riêng cho máy bay đậu.
Ta gọi là PHI TRƯỜNG 飛場 : là nơi để cho máy bay cất cánh bay đi.
- Người Hoa gọi người xem là QUAN CHÚNG 觀眾, người nghe là THÍNH CHÚNG 聽眾.
Ta gọi người xem là KHÁN GIẢ 看者, người nghe là THÍNH GIẢ 聽者...
Cũng cùng một thành ngữ, nhưng trong tiếng Hoa có nghĩa khác hơn trong tiếng Việt. Ví dụ như câu :
- "NGỰA QUEN ĐƯỜNG CŨ" có gốc từ câu : Lão Mã Thức Đồ 老馬識途 là Những con ngựa già nhận biết được đường cũ đã đi qua. Theo Hàn Phi Tử. Thuyết Lâm Thượng :
Tề
Hoàn Công theo yêu cầu của nước Yên, xuất quân đánh Sơn Nhung. Bị lạc
trong sa mạc núi non mù mịt không biết đường ra. Quản Trọng bèn thả
những con ngựa già ra rồi cho quân đi theo. Qủa nhiên, ra khỏi được nơi
bị lạc. Nên câu "Lão Mã Thức Đồ" dùng để chỉ sự đắc dụng của những người có kinh nghiệm từng trãi.
Còn câu "Ngựa Quen Đường Cũ" của ta thì lại ám chỉ "Những thói quen
khó bỏ của ai đó hoặc của việc gì đó, thường là xấu hơn là tốt", như Cờ
bạc, Rượu chè, Trai gái ....
- "ĐAO TO BÚA LỚN" có gốc từ câu : Đai Đao
Khoát Phủ 大刀闊斧. Câu nói nầy có xuất xứ từ truyện Thủy Hử của Thi Nại Am
đời Minh. Ý chỉ : Dùng thực lực mạnh mẽ để tấn công cướp trại hay đánh trận. Nhưng " Đao To Búa Lớn " của ta hiện nay được sử dụng để chỉ sự khoát lác qúa đáng qúa mức, chưa biết có làm được việc gì không, nhưng lại sử dụng toàn những từ ngữ đao to búa lớn !
Lắm khi hai từ cùng một nghĩa gốc, nhưng lại diễn hai ý hoàn toàn
khác biệt nhau, như : Hai cặp từ kép CAN QUA và MÂU THUẪN dưới đây :
*CAN QUA 干戈 :
- CAN 干 : là Có Quan Hệ, như Can Dự 干預（與）, Can Hệ 干係, Can Thiệp
干涉, Can Liên 干聯, ta nói là Liên Can... CAN vừa là Bộ vừa là Chữ theo lối
Tượng Hình như sau :
Giáp Cốt Văn Kim Văn Đại Triện Tiểu Triện Lệ Thư
Ta thấy ...
CAN là hình vẽ một loại vũ khí dùng để đi săn thú rừng ngày xưa, đầu
có hai mũi chỉa nhọn, dưới có dây thòng lọng, là một loại vũ khí dùng
để tấn công. Nhưng sau nầy thường dùng theo nghĩa Phòng Ngự, nên CAN là
cái Thuẫn, cái Mộc để chống đở phòng ngự. Còn …
- QUA 戈 : là Một loại vũ khí ngày xưa, làm bằng đồng sắt, có cán dài, dùng để đánh trận, theo chữ viết Tượng Hình như sau :
Giáp Cốt Văn Kim Văn Đại Triện Tiểu Triện Lệ Thư
Ta thấy :
Đây là một loại vũ khí dùng cho kỵ binh, đầu có móc nhọn, đuôi có cán dài để tiện việc đánh nhau trên lưng ngựa.
Nên …
CAN QUA 干戈 : là Một Đâm Một Đở, một chém một ngăn, là Đánh nhau, là
Chiến Tranh. Ta thường hay nghe nói : Dấy động Can Qua là Gây sự đánh
nhau, là Phát động Chiến Tranh. Hai câu đầu trong bài sấm Trạng Trình có
nhắc đến từ nầy :
Long vĩ xà đầu khởi chiến tranh, 龍尾蛇頭起戰爭，
CAN QUA xứ xứ khổ đao binh. 干戈處處苦刀兵。
Còn từ …
*MÂU THUẪN 矛盾 :
- MÂU 矛 : cũng là Một loại Vũ Khí ngày xưa dùng để tấn công. Ta
thường gọi là cây Thương. Đây là một trong 214 bộ và cũng là chữ Tượng
Hình theo diễn tiến của chữ viết như sau :
Giáp Cốt Văn Kim Văn Đại Triện Tiểu Triện Lệ Thư
Ta thấy :
Theo Giáp Cốt Văn là hình vẽ của một loại vũ khí đầu có 2
ngạnh, cán dài, đến Đại Triện lại thêm những phần phức tạp ở đằng đầu
cho dễ sát thương, và khi đến Tiểu Triện thì các phần được đơn giản hóa
bằng các nét cong và thẳng.
Mâu Xà Mâu (đầu như con rắn)
Còn …
- THUẪN 盾 : cũng là chữ Tượng Hình của Cái Mộc, Cái Khiên dùng để đở khi đánh nhau, theo diễn tiến của chữ viết như sau :
Giáp Cốt Văn Kim Văn Đại Triện Tiểu Triện Lệ Thư
Ta thấy :
Giáp Cốt Văn và Kim Văn Đại Triện phần trên là hình giống như cái
mộc cái khiên để che chắn, bên dưới là chữ Mục là con mắt, tượng trưng
cho cái mặt. Nên THUẪN cũng là dụng cụ dùng để chống đở, che chắn bảo vệ
cho thân mình. Thuẫn thường dùng để che trước mặt, nên ai có người giúp
đở, che chở, nâng đở ở phía sau lưng thì gọi là : Có HẬU THUẪN.
MÂU và THUẪN
Nên …
MÂU 矛 là vũ khí dùng để đâm, và THUẪN 盾 là cái Mộc cái khiên dùng để đở, như tích sau đây :
Theo sách Hàn Phi Tử - chương Nan Nhất : Có một người nước Sở ra
chợ bán Mâu, rao rằng Mâu của ông ta rất bén nhọn, bất cứ vật gì cứng
tới đâu cũng có thể đâm lủng được. Hôm sau, ông ta lại mang ra bán một
cái Thuẫn, và lại rao rằng : Thuẫn nầy rất cứng chắc, không có vật bén
nhọn nào có thể đâm lủng được cả. Có người hỏi ông rằng : Thế lấy cây
Mâu hôm qua của ông có thể đâm lủng được cái Thuẫn này hay không ?!.
Người bán MÂU và THUẪN cứng họng không trả lời được. Mới hay, hai sự
việc cực đoan thì không thể song hành tồn tại cùng lúc với nhau được !
Cho nên...
* MÂU THUẪN 矛盾 : là Hai hoặc nhiều sự việc trái ngược hẵn nhau, không thể nào tồn tại song song với nhau được.
Còn …
* CAN QUA 干戈 : là Chiến tranh, là Đánh Giặc, là Giặc Giã.
Ta thấy :
- CAN là THUẪN cùng có nghĩa là Cái Mộc, Cái Khiên dùng để đở.
- QUA là MÂU cùng có nghĩa là cây Mác, cây Thương dùng để chém để đâm.
Nhưng CAN QUA và MÂU THUẪN lại diễn 2 ý hoàn toàn khác nhau :
Nghĩa của CAN QUA là Chiến tranh, không có liên quan gì đến nghĩa
của Mâu Thuẫn cả; cũng như Nghĩa của Mâu Thuẫn là Trái ngược nhau không
có liên quan gì đến Chiến Tranh cả !
Ta thường gặp các Thành Ngữ sau đây :
- TỰ TƯƠNG MÂU THUẪN 自相矛盾 : là thành ngữ chỉ 2 sự việc trái ngược
hẵn nhau cùng xảy ra cùng lúc với cùng một người hoặc cùng một hoàn
cảnh, tình huống. Tự mình chống chọi lại mình !
- DĨ TỬ CHI MÂU, CÔNG TỬ CHI THUẪN 以子之矛，攻子之盾 : là "Lấy cây mâu của
ông để tấn công cái thuẫn của ông", như ta thường nói là "Lấy gậy của
ông để đập lưng của ông" vậy !
- PHÁT ĐỘNG CAN QUA 發動干戈 : là Gây ra chiến tranh, là Gây sự đánh
nhau. Ta nói là DẤY ĐỘNG CAN QUA hay DẤY ĐỘNG BINH ĐAO (Binh lính và Đao
thương cũng tượng trưng cho Chiến Tranh) Như Nga hiện nay đang DẤY ĐỘNG
CAN QUA để đánh chiếm Ukraina vậy.
Qua các phần trên, mới hay "Tập Quán Ngôn Ngữ" hay ho và mạnh mẽ
biết chừng nào. Hai từ cùng nghĩa như nhau, nhưng theo thói quen sử dụng
trong ngôn ngữ lại diễn hai ý hoàn toàn khác nhau như thế.
Hẹn bài viết tới !
杜紹德
Đỗ Chiêu Đức
bài viết rất hay
Trả lờiXóa