Cô ấy một chút thông minh, một chút nhan sắc. Bao nhiêu đó đủ để ấy lấy bất cứ ai làm chồng, kể cả bộ trưởng, mà chả phải mặc cảm gì. Ấy lấy tôi và tôi lấy ấy, và rồi đời ấy vận vào đau thương, số ấy quá xui.
Bạn bè tới nhà tôi chơi, rượu vào, bình phẩm xã hội bát nháo. Rằng biết đâu một kẻ hèn bất chợt thành đức cao vọng trọng, kẻ nghèo kiết có thể bất ngờ giàu sang, ai mà biết trước được ở đời này. Người hay chữ bảo vô thường rồi tán thưởng còn cô ấy nói bình thường và coi khinh. Ấy chỉ lo toan đời sống với nhiều nỗi sợ của riêng ấy. Nỗi sợ thái quá của ấy làm "Sụt giảm chất lượng cuộc sống nghiêm trọng". Nói như cách các nhà văn hóa dùng từ để đánh giá trong các hội thảo "Lo cho đời sống người dân nông thôn", nghe vui rơi nước mắt luôn.
***
Cô ấy sợ hết. Hết mắm, hết kem đánh răng, hết dầu ăn…
Hết thì mua, nhưng đó không phải cách nghĩ của ấy.
Ấy pha trà nhạt thếch, mười lần như một, lần thứ mười một tôi giành pha. Tôi nói em pha trà năm ngón chứ đừng hai ngón, tức vốc trà bằng năm ngón tay chứ đừng chỉ nhỏn hai ngón tay. Ấy sợ hết trà chứ không phải chậm hiểu. Nhân kể chuyện ông cậu keo kiệt của tôi, ai không có khả năng sinh lợi cho ông, ông cho người ta uống trà hai ngón, uống cà phê nước hai.
Ấy giặt đồ bỏ một ít xà bông rồi ra sức vò, thay vì bỏ nhiều xà bông để đỡ tốn sức. Tôi xót cho sức ấy bỏ ra. Hãy bỏ nhiều xà bông vô, hết thì mua mà, khuyên hoài không được, đành thôi. Ấy kể xưa, hồi con gái, khi giặt không bỏ Viso, xà bông con ngỗng vừa cho sản xuất lại sau mấy năm giải phóng, chỉ bỏ một tí khi giặt xong, ngâm rồi đem phơi cho thơm. Quãng những năm 1980, em quen cô bạn con nhà giàu, tối nào đi coi hát bộ nó cũng giắt lưng quần cục xà bông thơm Palmolive, ấy kể. Thời đó chấy rận đầy người vì thiếu xà bông nhưng ấy phải quên đi chứ. Biết làm sao, đâu phải riêng ấy là người có gen không quên. Lắm kẻ chóng quên thời gian khó, cái mặt vác lên trời, muốn đập. Nhưng cứ nhớ mãi nỗi cơ cực thì hại mình, hại người thương mình.
Ấy chiên cơm đổ tí xíu dầu ăn, thành ra rang cơm. Thêm dầu ăn đi, xưa khác còn giờ khác, hãy nghĩ đến con mình đang tuổi lớn nữa chứ. Ấy thêm một chút khi tôi đứng bên nhưng lần sau thì… Ấy nói một lần bị cha phang cây đòn gánh suýt mất mạng vì chiên cơm bỏ quá nhiều mỡ. Hết thì lấy gì cho lần sau, cha ấy gầm lên. Tôi kể với ấy rằng ngày xưa tôi yêu một người vì người ấy chiên cơm rất béo. Chẳng ăn thua… Ấy vẫn chiên cơm như rang cơm, còn chuyện tôi yêu người chiên cơm rất béo, ấy bảo tôi ngu.
Tôi mua mấy lít dầu lửa để dành nhóm bếp nhưng hễ vắng tôi là ấy đốt bao ni lông hay ruột xe đạp để nhóm lửa. Khói đó độc lắm, tôi nhắc, hết dầu lửa thì mua mà. Ấy chỉ nghe khi có tôi ở nhà.
Với cô ấy, không có quần áo cũ, tất cả đều dùng được, không vứt cũng không cho ai. Ấy kể chuyện năm 1982 mẹ may cho bộ đồ vải tám hoa, ngày gần Tết lấy ra giặt lại. Trời ơi, bộ đồ treo vách đất bị mối xông phía trong loang lổ, ấy khóc hết nước mắt mấy ngày Tết mới thôi.
***
Cô ấy sợ đói. Có thể chỉ đói con mắt, ấy nói thế.
Ấy nấu cơm luôn dư, không phải dư một cục nhỏ trong nồi như mẹ tôi mê tín rằng có như thế mới đủ đầy, mà dư đến nửa soong. Cái gì ấy cũng sợ hết nhưng gạo thì không. Ấy bảo lớn lên ngày nào em thấy đói ngày đó. Ấy vẫn giữ thói quen ăn cơm rất nhanh vì ngày xưa sợ anh chị em của ấy ăn hết. Hồi còn "tại gia tòng phụ", em luôn chan mắm nhiều vô chén để xin thêm cơm vì lý do mặn, cha em gườm gườm, ấy kể. Thương xưa ấy đói, tôi cũng đói, nhưng bây giờ cơm cứ dư nhiều thì bực, dù tôi luôn bảo mình còn ăn nhiều thứ khác kia mà, dàn xếp mãi vẫn không được. Cơm bỏ gà chê, chó cũng chê, hay là cơm được nấu từ gạo giả?
Ấy nấu canh luôn nhiều nước. Thêm chút nước, lại thêm chút nước và trở thành nồi canh cho cả tiểu đội ăn. Ấy bảo em cứ sợ thiếu và rồi lần nào cũng nhiều nước như vậy. Ấy kể gia đình mình đến mười ba người, nồi canh không nhiều nước thì sao đủ no. Đó là chuyện ngày trước, giờ phải khác chứ. Tôi không giận ấy thì dám giận ai trên đời này. Cô ấy làm tôi nhớ thời ăn bếp tập thể, nhà ăn xào món rau trong chảo cỡ năm mươi người ăn nhưng đổ nước thành canh cho chin trăm người ăn, và gọi là "canh toàn quốc". Công thức là: Món xào + Nước + Muối = Canh toàn quốc. Vậy mà không thằng sinh viên nào chết vì suy nhược trước khi ra trường. Chỉ là ra khỏi trường không nhớ những gì mình được học, nhưng lại nhớ kỹ những thứ bị học một cách mỉa mai. Nó thách thức mọi lý thuyết về giáo dục và đào tạo.
Ấy nói nhà em đông con, chưa bao giờ đủ gạo ăn giáp hạt. Đêm nằm ngủ nghe ngoài trời mưa lâm thâm là sợ đói. Gạo trong lu đã hết, ngặt nỗi trời mưa lạnh lại ăn nhiều cơm. Mẹ đi vay lúa về xay gạo lần nào cũng khóc vì tủi nhục, vì bị người cho vay xài xể.
***
Cô ấy sợ thiếu. Thiếu tiền.
Ấy đắn đo lui tới khi xuất tiền. Không bao giờ tôi hỏi tiền mà ấy dễ dàng móc ra, dù tiền lương tôi vừa đưa ấy hôm trước, ấy muốn biết tôi tiêu vô việc gì. Tôi nói tiền phải tiêu, còn ấy nói tiền phải để dành, hoàn toàn trái ngược. Tôi than với ấy chất lượng cuộc sống chung sút giảm rõ rệt, ấy cười bảo không hiểu. Ấy kể ngày còn nhỏ, lại ngày còn nhỏ để biện minh, vì cha không có tiền mua chai dầu gió mà bà ngoại chết vào một đêm tháng Mười gió bấc thổi phần phật vào tấm phên bằng tranh, cũng vì không có tiền nên phải đắp chiếu bà ngoại đem chôn.
Có đoạn tôi đi nhậu liên miên với bạn, ấy lo. Ấy không lo cho sức khỏe tôi, ấy không lo tai nạn xe cộ khi tôi say khướt, ấy lo rằng, nhậu hoài với bạn mà không bỏ tiền mời bạn lần nào sao. Rượu mời thì uống/Rượu mua thì đừng, tôi bắt được mạch nghĩ của ấy. Giận quá, định rủa hèn chi ông bà xưa bảo "cưới vợ phải xem tông". Ém giận. Ấy sẽ đủ thông minh để quật lại: "lấy chồng phải xem giống". Mà giống nhà tôi chẳng ra gì, thấp bé, bạc nhược, mới năm mươi tuổi đã lắp răng giả, đầu bạc trắng như cụ.
Trong mấy cái ấy sợ đều đáng yêu nhưng cái sợ thiếu tiền của ấy gây khó chịu. Ấy sẽ hét vào mặt tôi nếu tôi cứ lý luận tiền để tiêu chứ không phải để dành, hết rồi sẽ có nữa, nhà nước còn in tiền thì ta sẽ có tiền. Có tiền nữa sẽ để dành nữa, biết bao nhiêu cho đủ, ấy vặn lại tôi: "Làm ít ăn nhịn có dư, làm hung ăn dữ cũng như hổng làm". Thiếu tiền là nỗi lo lớn nhất của ấy. Ấy nói xem phim Hàn thấy người ta lo thiếu tình chứ không thấy lo thiếu tiền, ước gì đời sống như ở Hàn.
***
Ấy sợ các loại cơ quan, tức nhà to và treo nhiều cờ màu đỏ.
Ấy kể cha ấy một lần đến cơ quan làm giấy tờ, bị nạt nộ, ông vừa sợ vừa uất vì bị mắng là đồ ác ôn của chế độ cũ. Về nhà ông gần như câm và rất hung dữ với vợ con, đặc biệt hung với ấy. Hơn mười tuổi ấy mới hiểu tại sao, tại vì mái tóc vàng ươm và cái mũi nhọn giống trẻ lai của ấy. Ấy cần biến mất, cha ấy muốn thế.
Ấy luôn thích đi theo tôi, ấy bảo đi đâu với tôi có cảm giác được che chở. Tôi hỏi ấy chỉ cảm giác thôi ư? Và ấy chưa bao giờ dám theo tôi đến mấy cơ quan có treo nhiều cờ, trừ lần ấy đi với tôi đăng ký kết hôn.
Hai mươi lăm năm tôi dạy học đúng một trường. Ấy chưa bao giờ đến trường tôi lần nào, vì trường cũng treo nhiều cờ màu đỏ. Ấy sợ cả giáo viên, vì cũng một loại cán bộ gì đấy, là người ăn lương nhà nước. Thế sao em không sợ tôi? Ấy bảo với tôi ấy quen rồi.
Ấy con lai, lai Mỹ trắng. Năm 2007, khá muộn, gia đình tôi gồm hai vợ chồng cùng hai con vô lãnh sự quán Hoa Kỳ ở Sài Gòn làm thủ tục định cư. Ấy sợ quá, xỉu, vì lãnh sự quán cũng treo nhiều cờ, tôi giải thích với nhân viên lãnh sự như vậy. Anh chàng trẻ, đẹp trai, làm gồ: "Sợ gì, chị bước vào đây là đã bước vô đất Mỹ rồi". Ái chà, nghe như sắp đi Mỹ tới nơi. Tưởng đâu họ sẽ hối đi Mỹ, quýnh lên chạy vấp té. Coi lại đã mười mấy năm, ấy và tôi vẫn ở Việt Nam.
Ấy có còn sợ thiếu, sợ đói nếu được đi Mỹ? Tôi giả thử vậy, tất nhiên tôi đã có câu trả lời.
Với cách cho định cư của Mỹ hiện nay, đến bốn mươi năm nữa mới giải quyết hết số trẻ lai, ấy sẽ là bà già lai xuống lỗ lâu rồi, tôi tính cho ấy thấy. Ấy khóc và nói: "Sao nẫu (tức chính phủ Mỹ) không cho em chừng chục ngàn đô thì khỏi đi Mỹ cũng được". Ấy nghĩ đến tiền, còn sống ở đâu không quan trọng. Tôi cũng cho đó là ước mơ dễ dàng biến thành sự thật mà người Mỹ không hiểu sao không chịu làm cho trẻ lai.
***
Tôi đến thăm anh sau một trăm ngày chị mất vì căn bịnh ung thư phổi. Căn nhà ngói cũ kỹ rêu mốc nhưng nồng ấm mùi nhang trầm. Tiếng tụng kinh "Nam Mô A Di Đà Phật" đều đều phát ra từ cái máy nghe nhạc nhỏ xíu. Tôi lại ô cửa sổ nhìn ra khu vườn hoang vắng vì thiếu bàn tay chị.
Anh chậm rãi pha trà, kể tôi nghe về chị như tôi vừa viết lại. Anh dành tình cảm đặc biệt với chị, vừa thương vừa giận mà giận cũng chỉ để thương hơn.
"Ấy đâu có tội tình gì mà ông trời hành đến mức vậy, ngày đi chỉ còn nắm xương", anh đau đớn than. Tôi nhớ khi chị còn sống, nhớ thôi chứ không dám nhắc với anh, anh nói trên đời không có con gì ác bằng con vợ, ý anh diễn tả chị quản quá chặt đồng lương giáo viên ít ỏi của anh. Giờ thì anh khen, cô ấy quá giỏi, có mấy đồng bạc lương mà thu vén chu toàn, nuôi con ăn học.
Phụ nữ họ đâu có tội gì, tất cả những gì tiêu cực xấu xa trong xã hội, nếu lý giải tận cùng đều do đàn ông cả. Ai làm cô ấy sợ đủ thứ? Đều là đàn ông, bởi phụ nữ họ đâu có khởi xướng làm cách mạng.
Ánh mắt anh lạc đi, thất thần, như người mất thứ quý giá nhất trần đời. Anh nói vì hay cãi nhau, phàn nàn nhau nên bây giờ có quá nhiều thứ để nhớ về cô ấy. Lời cô ấy gây bực mình giờ là lời ấm áp nhất đối với tôi, tâm tình bên tôi mỗi ngày.
Mồ côi vợ rồi, anh muốn khóc, xưa cứ nói giỡn với mấy người mất vợ, giờ đây tôi đã "mồ côi vợ" theo nghĩa đau buồn nhất của từ này.
Tôi cần cho cô ấy, anh lại nói, có nghĩa là phải chia sẻ luôn nỗi lo của ấy chứ. Tôi hiểu ra điều này khi cô ấy không còn. Tôi là cô ấy, cô ấy là tôi. Chỉ là tôi, cũng như nhiều người, cố tình chối bỏ nỗi lo toan của những sinh linh của một phận nước lận đận hẩm hiu.
Ấy cứ tưởng lấy anh giáo viên là sướng. Gặp ai ấy cũng khoe, tôi sẽ làm đến chức hiệu phó sau khi nghe bà thầy bói phán. Biết hồi đó để ấy lấy anh thợ hồ, người sau này làm được ông cai thầu nho nhỏ.
Tiếc, tôi quá bất tài, anh nói giọng đượm dư âm của chua chát và khôi hài.
Nếu tôi có nhiều tiền, thật nhiều tiền như Năm Cam, như Sáu Quýt, có thể cô ấy sẽ không còn sợ điều gì nữa.
Bài viết rất hay
Trả lờiXóa