Thương Về Những Ngày Xưa - Lê Trung Ngân

Trong khi một số người có tuổi như tôi và các bạn đồng niên với tôi thường hay phàn nàn về việc những chuyện hiện tại thì hay quên mà chuyện trong quá khứ lại nhớ rõ mồn một. Đa số các bạn đồng niên với tôi đều nghiệm ra rằng không nên sống vì quá khứ mà nên sống cho hiện tại. Trong chúng ta có thể tìm thấy sự cứu giúp và bình an trong việc bỏ qua quá khứ và ôm lấy hiện tại thì có những người khác lại (theo một cách nào đó) không thể thoát khỏi chiếc bóng của quá khứ và những tác động của nó đối với cuộc sống của chúng ta. Đối với một số người, quá khứ đã thực sự khiến họ tiêu hao toàn bộ cuộc sống hiện tại và kiểm soát tất cả mọi quyết định của họ. Điều đáng tiếc nhất có lẽ là việc “sống trong quá khứ” một cách từ từ làm suy yếu và phá hoại những mối quan hệ của họ với bạn bè, với các thành viên trong gia đình, con cái và đối tác khác của chúng ta. Hậu quả của việc sống trong quá khứ còn bao gồm việc bỏ bê về mặt tâm lý và cảm xúc đối với những người gần bên họ và yêu thương họ nhất. Hậu quả của việc “sống trong quá khứ” dần dần đi đến việc cố ý xa lánh, cố ý chối bỏ ý tốt của người khác. Hậu quả của nó cũng bao gồm việc tự giết chết đi bản chất thật sự của những gì tạo nên mối liên hệ với mọi người để cùng trở nên vui vẻ và toàn vẹn: cuộc sống.

Tôi có một suy nghĩ hơi khác một chút về sự việc này: Tôi thừa nhận đến độ tuổi nào đó trong cuộc đời, con người ta bắt đầu có thói quen nhìn về quá khứ, không phải hôm qua, tháng rồi hay một năm cụ thể mà là cả quãng đời đã sống. Tôi cũng vậy nhưng tôi nhìn về quá khứ không phải vì hiện tại khổ đau hay vì quá khứ có dấu ấn không thể lãng quên, phai mờ. Mà nhớ về ngày qua trong bình thản suy tư, chiêm nghiệm, dù vui hay buồn, hạnh phúc hay khổ đau, với tôi đó chính là lúc đã thực sự chín chắn tuổi người.

Ngày đã qua không chỉ là 24 giờ, vì 24 giờ chỉ như chớp mắt mà là một phần đã qua trong một trăm năm của một đời người. Vẫn biết có những cuộc đời bừng sáng trong phút giây hay lụi tàn trong khoảnh khắc. Nhưng nền móng của hôm nay là hôm qua, hôm kia, đôi khi là cả một phần đời đã qua từ rất lâu. Những được, mất trong một ngày không nói lên điều gì cả, nếu ta không gieo trồng nó từ quá khứ và gìn giữ, ghi nhớ nó tới ngày sau.

Càng đi xa tuổi thơ tôi càng nhớ những năm tháng sống cùng ba má và các anh chị em trong căn nhà mái tranh vách đất nơi quê nghèo. Nhớ mảnh vườn thoang thoảng mùi hoa chanh, hoa bưởi mỗi độ xuân về. Nhớ tuổi thơ rộn rã tiếng cười khi chơi trốn tìm quanh cây rơm sau nhà. Nhớ những chiều hè lội mương cắt cỏ, nghe tiếng sáo diều đồng quê vi vu mà mơ được bay tới những miền xa. Như phần đông trẻ em Việt Nam thế kỷ trước, tôi không biết đến ánh điện. Ánh sáng văn hoá duy nhất mà tôi được soi rọi thuở ấy chỉ là sách. Tôi đã đọc sách như kẻ đói ngốn ngấu bữa ăn trên bàn tiệc. Từ sách học đến truyện cổ tích, thơ ca, tiểu thuyết từ tình cảm lãng mạn đến tiểu thuyết kiếm hiệp, và cả những cuốn tạp chí văn học nước ngoài. Tôi đọc mọi lúc, mọi nơi, khi ngồi đun lửa nấu nước, lúc chăn bò trên đồng, khi chui vào mùng đi ngủ… Những quyển sách theo đó cũng sờn mép, cong queo, long gáy, có khi rách bìa, nhiều trang ố vàng vết bùn đất.

Nhưng nhờ sách, tôi được “khai hoá tâm hồn”, biết cảm thông đến những tuổi thơ trong trẻo mà nhọc nhằn của những người cùng trang lứa, biết ước mơ và nghị lực sẽ dìu đỡ con người đi qua gian khó, biết yêu thương và đau khổ ở đời muôn hình vạn dạng, biết bất công và cuộc chiến chống lại nó ở đâu và thời nào cũng có, dù trí tuệ non nớt thuở ấy không cho phép tôi hiểu và lý giải mọi điều một cách cặn kẽ. Nhờ sách, tôi được sống và “trải nghiệm” nhiều trạng thái cảm xúc, nhiều số phận cuộc đời mà ở độ tuổi của tôi, nếu không có sách, là điều gần như không thể.

Khi sách bắc những nhịp cầu tri thức thì tâm hồn tôi cũng lớn dần cùng ao ước, khao khát được đi xa! Rồi tôi cũng đi xa, như ước mơ bồng bột thơ ngây, khi chớm bước qua thời niên thiếu. Nhưng, lúc sống đi học và làm việc giữa chốn phồn hoa náo nhiệt của phố phường, tôi lại không nguôi nhớ về quê cũ. Thì ra tâm lý con người ta thật kỳ lạ. Những điều tưởng đã quá quen, quá cũ lại thành một điểm tựa, một nguồn sức mạnh tinh thần vô giá. Ngày hôm qua mà tôi từng ao ước được thay đổi, được đi xa ấy lại là tình thương và nỗi nhớ dịu dàng sâu thẳm trong trái tim tôi thì khi đi xa tôi lại luôn nhớ về quê cũ. Tôi biết ơn những tháng năm nhọc nhằn vất vả thiếu thốn, biết ơn đất nghèo đã nuôi lớn lòng hiếu học, dạy tôi biết sống làm người, biết chắt chiu từng niềm vui nhỏ nhất, biết tự trọng và kiêu hãnh.

Tôi biết ơn vùng quê nắng “nung người” đã dạy tôi biết chịu đựng, biết chấp nhận và vươn lên giữa cuộc đời nhiều bất trắc. Mỗi khi nhớ về ngày đã qua, tôi lại có thêm niềm tin và nghị lực để vượt qua khó khăn trở ngại, sống yêu thương và thanh thản hơn.

Ai trong đời chẳng có quá khứ. Dẫu vui hay buồn thì nó cũng là một phần đời không thể thiếu của mỗi chúng ta. Lãng quên hay ghi nhớ, phủ nhận hay tự hào về quá khứ là cách ứng xử riêng của mỗi người và ai cũng có lý do của mình. Ngày hôm nay của chúng ta rồi sẽ thành ngày đã qua. Có những điều trong cuộc sống nằm ngoài tầm kiểm soát hay hoạch định, nhưng chắc chắn, ngày mai luôn tuỳ thuộc vào cách ta dựng xây, vun đắp nó hôm qua, hôm nay.

Dẫu rằng mỗi chúng ta đều biết hiện tại mới là mấu chốt để chúng ta sống hết mình và nỗ lực vì một tương lai tốt đẹp hơn. Nhưng những gì trải nghiệm trong quá khứ cũng không kém phần quan trọng để chúng ta biết nhìn nhận và trau mình để có một cuộc sống hạnh phúc, an nhiên hơn ở hiện tại và hướng về một tương lai tươi sáng phía trước. Tôi vẫn thường nhìn về phía sau, thương về quá khứ, để hiểu và trân trọng hơn những gì mình đang có. Bởi đó còn là nguồn năng lượng tích cực, giúp tôi vững bước trên đường đời, nhắc nhở tôi, rằng không có hôm qua, không thể có hôm nay và ngày mai.

Mời Xem :

Chiếc Võng Quê - Lê Trung Ngân