Góc Đường Thi : Chùm thơ KHÚC HÁT HÁI SEN (3) (Đỗ Chiêu Đức)

Góc Đường Thi : 

           Chùm thơ KHÚC HÁT HÁI SEN (3)

                                   

                   Thái Liên Khúc  採 蓮 曲    

       

                                      

 Đường Cao Tông Thượng Nguyên năm thứ hai（675）Trên đường đi thăm cha là Vương Phúc 王 福 đang làm quan ở đất Giao Chỉ, Vương Bột 王 勃 người đứng đầu trong Sơ Đường Tứ Kiệt 初 唐 四 傑 về văn thơ, khi đi ngang qua đất Giang Nam trông thấy các cô gái hái sen trong sông hồ, xúc cảnh sinh tình ông đã viết nên hai bài: Một văn (Phú) một thơ (Cổ phong Nhạc Phủ) đều lấy đề tài Hái Sen làm chủ đạo. Sau đây là bài thơ THÁI LIÊN KHÚC 採 蓮 曲 của ông ghi lại tâm tình tưởng nhớ của một cô gái hái sen với một chàng chinh phu đang ở xa xôi ngoài miền biên tái.

      採 蓮 曲                       THÁI LIÊN KHÚC

採 蓮 歸，綠水芙蓉衣。 Thái liên quy, lục thủy phù dung y.

秋 風 起 浪 鳧 雁 飛，    Thu phong khởi lãng phù nhạn phi,

桂 櫂 蘭 橈 下 長 浦。    Quế trạc lan nhiêu há trường phố.

羅 裙 玉 腕 輕 搖 櫓，    La quần ngọc uyển khinh dao lỗ,

葉 嶼 花 潭 極 望 平。    Diệp dữ hoa đàm cực vọng bình.

江 謳 越 吹 相 思 苦，    Giang âu Việt xuy tương tư khổ,

相 思 苦，佳期不可駐。Tương tư khổ, Giai kỳ bất khả trú.

塞 外 征 夫 猶 未 還，    Tái ngoại chinh phu do vị hoàn,

江 南 採 蓮 今 已 暮。    Giang nam thái liên kim dĩ mộ.

今 已 暮，採 蓮 花，      Kim dĩ mộ, Thái liên hoa,

渠 今 那 必 盡 娼 家。    Cự kim na tất tận xướng gia.

官 道 城 南 把 桑 葉，    Quan đạo thành nam bã tang diệp,

何 如 江 上 採 蓮 花。   Hà như giang thượng thái kiên hoa.

蓮 花 復 蓮 花，花 葉 何 稠 疊。 Liên hoa phục liên hoa,                                                                 Hoa diệp hà trù điệp.

葉 翠 本 羞 眉，花 紅 強 如 頰。 Diệp thúy bổn tu my, 

                                                         Hoa hồng cưởng như giáp.

佳 人 不 在 茲，悵 望 別 離 時。 Giai nhân bất tại tư,                                                                       Trướng vọng biệt ly thì.

牽 花 憐 共 蒂，折 藕 愛 連 絲。 Khiên hoa lân cộng đế,                                                                    Chiết ngẫu ái liên ty.

故 情 無 處 所，新 物 從 華 滋。 Cố tình vô xứ sở, 

                                                         Tân vật tòng hoa tư.

不 惜 西 津 交 佩 解，     Bất tích tây tân giao bội giải,

還 羞 北 海 雁 書 遲。     Hoàn tu bắc hải nhạn thư trì.

採 蓮 歌 有 節，採 蓮 夜 未 歇。 Thái liên ca hữu tiết, 

                                                         Thái liên dạ vị yết.

正 逢 浩 蕩 江 上 風，        Chính phùng hạo đãng giang                                                        thượng phong,

又 值 徘 徊 江 上 月。        Hựu trực bồi hồi giang thượng                                                    nguyệt.

徘 徊 蓮 浦 夜 相 逢,         Bồi hồi liên phố dạ tương phùng,

吳 姬 越 女 何 豐 茸。      Ngô cơ Việt nữ hà phong nhung.  

共 問 寒 江 千 里 外，     Cộng vấn hàn giang thiên lý ngoại,

征 客 關 山 路 幾 重。     Chinh khách quan sơn lộ kỷ trùng.

                 王 勃                                Vương Bột

     

                     

* Chú thích :

    - Câu LỤC THUỶ PHÙ DUNG Y 綠 水 芙 蓉 衣 có nghĩa: Làn nước trong xanh như được phủ lên một tấm áo bằng hoa phù dung (hoa sen) vậy.

    - PHÙ NHẠN 鳧 雁 : là Vịt trời, là Le le, hay lội kiếm cá ăn trong các ao sen.

    - QUẾ TRẠC LAN NHIÊU 桂 櫂 蘭 橈 : cũng cùng nghĩa với QUẾ TRẠO LAN TƯƠNG 桂 棹 蘭 槳, là Cột chèo như cây quế và mái chèo tựa lá của hoa lan. Nói chung đều dùng để chỉ thuyền nhỏ và đep. Ta thường nói thành "Thuyền Quế Chèo Lan".

    - TRƯỜNG PHỐ 長 浦 : là Bến nước dài. Ý nói Sen mọc dài theo bến nước.

    - DAO LỖ 搖 櫓 : là Lay động mái chèo. Tức là đang chèo. Ta có các từ LỖ 櫓, TRẠO 棹, TƯƠNG 槳, TRẠC 櫂, NHIÊU 橈 đều dùng để chỉ MÁI CHÈO, Cây Chèo, Cây Dằm để bơi.

    - DIỆP DỮ HOA ĐÀM 葉 嶼 花 潭 : DỮ là Đảo nhỏ, chỗ đất nổi lên giữa sông hồ; ĐÀM là Đầm, chỉ chỗ nước sâu, nên nghĩa của câu "Diệp dữ hoa đàm cực vọng bình 葉 嶼 花 潭 極 望 平" có nghĩa: Lá ở chỗ cạn hoa ở chỗ sâu gì đều như bằng nhau trong cái nhìn ngút ngàn (CỰC VỌNG là Nhìn mút con mắt).

    - GIANG ÂU VIỆT XÚY 江 謳 越 吹 : ÂU là Âu ca; XÚY là Thổi sáo thổi tiêu; nên Giang Âu Việt Xúy là chỉ chung các điệu hát hò trên sông nước của vùng đất Giang Nam.

    - GIAI KỲ BẤT KHẢ TRÚ 佳 期 不 可 駐 : là Những ngày tháng êm đẹp bên nhau không thể tìm lại được nữa.

    - CỰ 渠 : Phiếm chỉ Đại từ ngôi thứ ba, chỉ: Nó, Chúng nó; Họ, Bọn họ.

    - XƯỚNG GIA 娼 家 : Con nhà hát xướng. Phường chèo.

    - QUAN ĐẠO 官 道 : là Đường cái quan, chỉ đường lớn.

    - BẢ TANG DIỆP 把 桑 葉 : là Hái lá dâu tằm ăn.

    - TRÙ ĐIỆP 稠 疊 : là Rậm rạp, um tùm.

    -...BỔN TU MI 本 羞 眉 : Vốn thẹn với chân mày.

    -...CƯỞNG NHƯ GIÁP 強 如 頰 : Miễn cưởng giống như đôi gò má.

    - TƯ 茲 : là Nơi đây, là Lúc nầy. THÌ 時 : là Lúc, Lúc đó.

    - CỘNG ĐẾ 共 蒂 : là cùng một đài hoa nở ra hai đóa hoa.

    - LIÊN TY 連 絲 : là Liền tơ, khi củ sen hay ngó sen bị bẻ đôi thì những sợi tơ vẫn còn dính liền nhau ở giữa. Cụ Nguyễn Du cũng đã dùng ý nầy để diễn tả tâm lý của Thúy Kiều khi đã về với Từ Hải nhưng vẫn còn nhớ đến Kim Trọng với đôi lục bát sau đây:

                        Tiếc thay chút nghĩa cũ càng,

                      Dẫu lìa NGÓ Ý còn vương tơ lòng !

    - GIAO PHỐI GIẢI 交 佩 解 : là Đưa tặng đồ đang đeo trong mình.

    - NHẠN THƯ TRÌ 雁 書 遲 : là Cánh nhạn đưa thư đến muộn.

    - VỊ YẾT 未 歇 : là Chưa ngơi nghỉ.

    - HẠO ĐÃNG 浩 蕩 : là Ào ạt, là Rầm rô.

    - BỒI HỒI 徘 徊 : là Dùng dằng , Chần chừ, Nấn ná.

    - NGÔ CƠ VIỆT NỮ 吳 姬 越 女 : Chỉ chung các cô gái đẹp của đất Ngô Việt xưa, của vùng sông nước Giang Nam nói chung.

    - PHONG NHUNG 豐 茸 : là Đầy đặn nở nang. Như cụ Nguyễn Du đã tả vẻ đẹp của  Thúy Vân là :

             Vân xem trang trọng khác vời,

        Khuôn trăng Đẩy Đặn, nét ngài Nở Nang

    - LỘ KỶ TRÙNG 路 幾 重 : Đường xa mấy dặm ngàn; ý chỉ thật xa xôi cách trở. 

       

                            

* Nghĩa bài thơ :

                         KHÚC HÁT HÁI SEN

        Hái sen về, nhìn lại hồ sen, làn nước trong xanh như được phủ lên một tấm áo bằng hoa phù dung. Gió thu làm dậy sóng khiến các con vịt trời bay lên tán loạn. Thuyền quế chèo lan xuôi dòng theo bến nước. Quần là tay ngọc nhẹ nhàng lay động mái chèo. Nơi bờ cạn nước sâu đều phủ đầy cả lá và hoa sen nên trông bằng phẵng đến mút cả tầm mắt. Tiếng hò hát và tiếng sáo réo rắc trên sông nước làm dậy lên mối sầu tương tư. Sầu tương tư, thời gian sum họp vui vẻ nay còn đâu, người chinh phu ngoài biên ải vẫn chưa về; Cô gái hái sen đất Giang Nam giờ đã về chiều. Giờ đã về chiều, không phải họ đều là những phường chèo cả đâu. Những cô gái hái dâu trên đường cái quan, làm sao mà so được với các nàng hái sen trên sông nước. Hoa sen rồi lại hoa sen; Lá sen sao mà tràn ngập. Màu xanh của lá vốn thẹn với màu xanh của đôi mày ngài và màu hồng của hoa thì miễn cưỡng được ví như là đôi má hồng của người đẹp. Giai nhân vắng bóng đâu đây, mong ngóng trông chờ nỗi biệt ly. Lay động xót thương cho cành hoa nở đôi (giờ đà chia cách); Ngó đã lìa nhưng thương cho tơ vẫn còn vương. Tình cũ biết tìm nơi đâu? Hoa mới thì vẫn đang rực rỡ. Không tiếc việc cởi kỷ vật trao tặng bên bờ tây, chỉ buồn vì thư nhạn đến trễ nơi bễ bắc. Khúc hát hái sen còn có tiết tấu, nhưng người hái sen thì suốt đêm không ngơi nghỉ. Lại gặp lúc gió trên sông thổi ào ạt và trăng trên sông như ngơ ngẩn bồi hồi. Bồi hồi ngơ ngẩn nhớ đến lúc cùng gặp gở trên bờ sen, các cô gái Ngô Việt với "Khuôn trăng đầy đặn nét ngái nở nang". Cùng hỏi thăm nhau ngoài ngàn dặm của con sông lạnh lẽo nầy, đến tin tức của người chinh phu ở tận ngoài quan san cách mấy dặm ngàn.

           

* Diễn Nôm :

                          THÁI LIÊN KHÚC

                   Sen hái xong thuyền về lối cũ,

                   Làn nước trong phủ áo phù dung.

                   Vịt trời theo gió sóng tung,

                   Thuyền lan chèo quế ung dung theo bờ.

                   Chèo cố quẫy quần là tay ngọc,

                   Rừng lá hoa ngút mắt ven trời.

                   Câu hò tiếng sáo buông lơi,

                   Tương tư lòng những nhớ người nẽo xa.

                   Tương tư khổ ai là tri kỷ?

                   Nhớ ngày vui vốn dĩ đã qua.

                   Chinh phu quan tái ải xa,

                   Giang Nam sen hái chiều tà ai hay.

                   Chiều tà buông buồn thay sen hái,

                   Họ phải đâu chẳng gái nhà lành,

                   Cái quan dâu hái ngoại thành,

                   Sao bằng sông nước hái cành hoa sen.

                   Bạt ngàn đó hoa sen hoa súng,

                   Lá xanh xanh như cũng khoe xinh,

                   Lá xanh thẹn với mày xanh,

                   Hoa hồng miễn cưỡng đua tranh má hồng.

                   Giai nhân đó vẫn không hiện diện,

                   Ngóng biệt ly dễ khiến bâng khuâng.

                   Cành hoa tịnh đế song song,

                   Dẫu kìa ngó ý tơ lòng còn vương.

                   Tình cố nhân vô phương tìm kiếm,

                   Cảnh vật kia chẳng hiếm đổi thay,

                   Bờ tây tín vật trao tay,

                   Chỉ hiềm bắc hải trông hoài nhạn tin.

                   Điệu hái sen hữu tình hữu tiết,

                   Đêm hái sen chẳng thiết nghỉ ngơi,

                   Gặp cơn sóng nước tơi bời,

                   Chập chờn bóng nguyệt bồi hồi ven sông.

 

                   Cùng bồi hồi chung lòng gặp gỡ,

                   Gái Việt Ngô bở ngở hỏi han,

                   Cùng mong người chốn quan san,

                   Đường xa biết mấy dặm ngàn cách ngăn !

                                             Đỗ Chiêu Đức diễn Nôm

        

Hẹn bài dịch tới !

Mời Xem :
 

Góc Đường Thi : Chùm thơ KHÚC HÁT HÁI SEN (2) (Đỗ Chiêu Đức)