Tiểu thuyết dịch từ tiếng Hindi đoạt giải Booker Quốc tế

Tomb of Sand của tiểu thuyết gia Geetanjali Shree và dịch giả Daisy Rockwell đã giành chiến thắng ở giải Booker Quốc tế năm nay, và trở thành cuốn tiểu thuyết đầu tiên được dịch từ tiếng Hindi làm được điều này. Theo đó tác giả Geetanjali Shree và dịch giả Daisy Rockwell sẽ chia sẻ giải thưởng 50.000 bảng cho chiến thắng mới nhất của mình

Tomb of Sand kể về một người phụ nữ 80 tuổi, rơi vào trầm cảm sau khi chồng bà qua đời, và rồi mạnh mẽ đứng lên để thực hiện những nguyện ước sau cùng. Người phụ nữ ấy đi đến Pakistan để đối mặt với những tổn thương chưa thể giải quyết từ những trải nghiệm niên thiếu, và đánh giá lại ý nghĩa của việc trở thành một người mẹ, một người con gái, một người phụ nữ và một nhà nữ quyền.

Tác giả Geetanjali Shree và dịch giả Daisy Rockwell.

Frank Wynne, chủ tịch ban giám khảo năm nay và là dịch giả đầu tiên ngồi ghế chủ tịch, đã gọi Tomb of Sand là “cực kỳ hài hước và sáng chói về đất nước Ấn Độ. Cuốn tiểu thuyết này có sức mạnh mê hoặc và lòng trắc ẩn mãnh liệt để đan kết tuổi trẻ và lão niên, nam và nữ, gia đình và quốc gia thành một tổng thể đa màu như kính vạn hoa.”

Tomb of Sand là tác phẩm đề cập đến mọi thứ, từ mất mát đến nữ quyền, từ tôn giáo, quốc gia cho đến biên giới. Các giám khảo khen ngợi cuốn tiểu thuyết này vì giọng điệu vui tươi và cách chơi chữ hoa mỹ. Frank Wynne cũng nói thêm: “[Nó] cực kỳ hấp dẫn và quyến rũ, nhưng cũng hài hước và nhẹ nhàng bất chấp các chủ đề có sức nặng mà nó đang xử lý”

Wynne cho biết hội đồng giám khảo, bao gồm tác giả - nhà nghiên cứu Merve Emre, nhà văn - luật sư Petina Gappah, nhà văn, diễn viên hài và người dẫn chương trình truyền hình Viv Groskop, dịch giả - tác giả Jeremy Tiang; đã có một “cuộc tranh luận sôi nổi”, nhưng “khi nói đến người chiến thắng, đây là cuốn sách được lựa chọn áp đảo”.

Shree là tác giả của ba tiểu thuyết và một số tuyển tập truyện ngắn, mặc dù Tomb of Sand mới chỉ là cuốn sách đầu tiên của bà được xuất bản ở Anh. Rockwell là một họa sĩ, nhà văn và dịch giả sống ở Vermont, Hoa Kì, người đã dịch một số tác phẩm từ văn học tiếng Hindi và Urdu.

                        Geetanjali Shree phát biểu tại lễ trao giải.

Wynne cho biết bản dịch của Rockwell “được thực hiện một cách hoàn hảo đáng kinh ngạc, bởi nhẽ đã truyền tải được tinh thần của bản gốc, khi giữ được rất tốt cách chơi chữ, âm thanh và âm sắc của tiếng Hindi”.

Tomb of Sand được xuất bản bởi nhà xuất bản độc lập Tilted Axis Press; năm nay không chỉ đánh dấu chiến thắng đầu tiên của giải Booker Quốc tế mà còn là lần đầu tiên lọt vào danh sách dài và danh sách rút gọn. Mới đây tiểu thuyết Chinatown của Thuận cũng được dịch giả An Lý dịch sang tiếng Anh, do Titled Axis Pree ấn hành.

Tilted Axis được thành lập bởi Deborah Smith, người đã giành giải Booker Quốc tế trước đó cho bản dịch Người ăn chay của Han Kang vào năm 2016. Cô đã sử dụng số tiền thắng cuộc của mình từ giải thưởng để thành lập nhà xuất bản trên. Các nhà xuất bản độc lập Fitzcarraldo Editions, Charco Press và Honford Star cũng có sách trong danh sách rút gọn năm nay.

Chủ tịch ban giám khảo nói rằng các nhà xuất bản độc lập đã thực hiện được một “công việc to lớn trong việc đưa tác phẩm dịch đến mọi người. Vẫn còn nhiều việc phải làm. Vẫn có cảm giác rằng việc xuất bản các bản dịch là khó khăn, nhưng thật ra nó không khó hơn bất kỳ cuốn sách nào khác ”.

Ông hi vọng rằng chiến thắng của Tomb of Sand sẽ khuyến khích nhiều bản dịch khác từ các ngôn ngữ không phải tiếng Anh của các nhà văn Ấn Độ.“Mặc dù thực tế là Anh Quốc có mối quan hệ rất lâu dài với tiểu lục địa Ấn Độ, nhưng rất ít sách được dịch từ các ngôn ngữ Ấn Độ: từ tiếng Hindi, từ tiếng Urdu, từ Malayalam, từ tiếng Bengali. Tôi nghĩ đó là điều đáng tiếc và một phần nào đó giờ đây nhiều nhà văn Ấn Độ đang viết bằng tiếng Anh […] nhưng tiếc là có rất nhiều nhà văn Ấn Độ mà chúng ta không biết đơn giản vì tác phẩm của họ chưa được dịch."

Trước đó, Tomb of Sand đã lọt vào danh sách 6 cuốn rút gọn của Booker Quốc tế.

Geettanjali sinh ra ở Mainpuri, New Delhi, Ấn Độ. Phản ứng về việc được đề cử trong danh sách giải Booker Quốc tế, bà nói: “Viết lách là phần thưởng của chính tôi. Nhưng nhận được sự công nhận đặc biệt từ Booker là một phần thưởng tuyệt vời. Thực tế là đang có rất nhiều điều ảm đạm trên thế giới ngày nay, và làm tăng thêm giá trị của những rung cảm tích cực trong các lĩnh vực như văn học là điều cần thiết… ”

"Tôi chưa bao giờ mơ đến Booker, tôi chưa bao giờ nghĩ mình có thể. Thật là một sự công nhận to lớn, tôi rất ngạc nhiên, vui mừng và vinh dự", Shree nói trong bài phát biểu nhận giải. "Có vui mừng nhưng vẫn u sầu theo kiểu nào đó. Tomb of Sand là vài lời nói thay cho thế giới mà chúng ta đang sống, là nguồn năng lượng lâu dài giữ lại hy vọng khi đối mặt với sự diệt vong sắp xảy ra. Chiến thắng Booker chắc chắn sẽ là cơ hội đưa tác phẩm này đến với nhiều người hơn nữa"

Suy nghĩ về việc trở thành tác phẩm hư cấu đầu tiên bằng tiếng Hindi chiến thắng Booker Quốc tế, tác giả 64 tuổi cho biết cảm thấy thật tuyệt khi điều đó xảy ra. "Nhưng đằng sau tôi và cuốn sách này là một truyền thống văn học phong phú và hưng thịnh bằng tiếng Hindi và các ngôn ngữ Nam Á khác. Văn học thế giới sẽ phong phú hơn khi biết một số nhà văn giỏi nhất bằng những ngôn ngữ này”.

        Ban Giám khảo giải Booker Quốc tế 2022.

Năm nay, ban giám khảo đã xem xét 135 cuốn sách, với số lượng bài dự thi nhận được kỉ lục. Những cuốn sách khác trong danh sách rút gọn bao gồm The book of Jacob của Olga Tokarczuk, được dịch từ tiếng Ba Lan bởi Jennifer Croft; đã từng chiến thắng trước đó. Cũng lọt vào danh sách này là :  -Cursed Bunny của Bora Chung, do Anton Hur dịch từ tiếng Hàn;

-  A New Name: Septology VI-VII của Jon Fosse, do Damion Searls dịch từ tiếng Na Uy;

 - Heaven của Mieka Kawakami, được Sam Bett và David Boyd dịch từ tiếng Nhật; 

và Elena Knows của Claudia Pineiro, được Frances Riddle dịch từ tiếng Tây Ban Nha.

NGÔ MINH