Cơn lốc ung thư: năm 2018, thêm 164.000 người mới

TTO - Ông Trần Văn Thuấn - giám đốc Bệnh viện K, viện trưởng Viện Nghiên cứu ung thư - cho biết năm 2018 Việt Nam có thêm trên 164.000 người mắc ung thư và trên 114.000 người tử vong do ung thư.

Trẻ mắc ung thư đang tăng cao - Ảnh: D.PHAN

Trong số này, các loại ung thư thường gặp ở nữ giới là ung thư vú, ung thư cổ tử cung; ở nam giới là gan, phổi, đại trực tràng, thực quản... Các bác sĩ cho biết nhiều loại bệnh ung thư ở Việt Nam có thể phát hiện mắc bệnh sớm hơn, nhưng người dân chủ quan, thiếu tầm soát.

Khám sàng lọc phát hiện sớm ung thư có vai trò quan trọng trong việc tăng tỉ lệ điều trị khỏi, nâng cao chất lượng sống của người bệnh cũng như giảm tỉ lệ tử vong do bệnh gây ra

PGS.TS PHẠM CẨM PHƯƠNG (Trung tâm y học hạt nhân và ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai)

Phát hiện ở giai đoạn muộn

Theo Bệnh viện Chợ Rẫy TP.HCM, hiện nay ung thư vú là ung thư phổ biến nhất, có tỉ lệ tử vong hàng đầu ở nữ. Tại nước ta, ung thư vú là một trong 10 ung thư thường gặp nhất ở phụ nữ và ước tính mỗi năm có khoảng 11.000 ca ung thư vú mới, hơn 4.500 người tử vong vì căn bệnh này.

Tỉ lệ mắc ung thư vú đứng thứ nhất và đứng thứ 3 nguyên nhân gây tử vong chỉ sau ung thư gan, phổi.

Bác sĩ Vũ Trường Khanh, trưởng khoa tiêu hóa Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội), cho biết năm 2018 số mắc ung thư gan chiếm 5,4%/tổng số các loại ung thư ở Việt Nam. Việt Nam cũng nằm ở vị trí thứ 5 thế giới về tỉ lệ mắc ung thư gan. Người nhiễm virút viêm gan B, C, đồng nhiễm HIV và viêm gan virút, xơ gan do rượu là những yếu tố nguy cơ dẫn đến chứng xơ gan và ung thư gan. Trong đó, hậu quả do nhiễm viêm gan virút B cứ tăng dần: năm 1990 có 21.000 người xơ gan, 940 người ung thư gan; năm 2025 dự báo có gần 59.000 người xơ gan, trên 25.000 người ung thư gan.

"Trên thế giới, số người mắc ung thư gan xếp thứ 6 trong số các loại ung thư có số mắc cao, nhưng số tử vong xếp thứ 2, Việt Nam cũng tương tự, số mắc và tử vong do ung thư gan đều xếp ở nhóm đầu trong số ung thư có số mắc và tử vong cao. Lý do dẫn đến tử vong do ung thư gan cao là vì bệnh nhân đến viện ở giai đoạn rất muộn và ít đáp ứng với hóa chất" - bác sĩ Khanh nói.

Bác sĩ Khanh cho hay người bệnh ung thư gan ở Việt Nam phát hiện muộn vì chưa tầm soát cho người nhiễm virút siêu vi B, C và người xơ gan do rượu. Trước đây, có đến hàng chục triệu người Việt nhiễm virút viêm gan siêu vi, tỉ lệ này giảm mạnh ở nhóm người trẻ sinh từ 1998 đến nay do đó là thời điểm bắt đầu triển khai tiêm chủng ngừa viêm gan siêu vi cho trẻ em. Trước đây Nhật Bản có tỉ lệ nhiễm viêm gan virút khá cao, sau khi Nhật Bản triển khai tiêm chủng từ những năm 1970 cho đến nay, tỉ lệ này ở Nhật Bản đã giảm xuống rất thấp.

Tương tự, ung thư thực quản đứng thứ 8 trong các ung thư phổ biến nhất toàn cầu và đứng thứ 6 trong các nguyên nhân phổ biến nhất gây tử vong do ung thư. Trong số 400.000 trường hợp tử vong có đến 80% bệnh nhân tập trung ở các nước kém phát triển.

"Riêng ở Việt Nam, ung thư thực quản nằm trong 10 loại ung thư phổ biến nhất của nam giới. Ở Hà Nội loại ung thư này đứng vị trí thứ 5 với tỉ lệ mắc ở nam là 8,7/100.000 người, ở nữ là 1,7/100.000 người" - bác sĩ Nguyễn Trọng Hiếu, Bệnh viện Ung bướu Hà Nội, cho biết.

Đặc biệt, bệnh nhân ung thư thực quản ở vùng nông thôn chiếm tỉ lệ cao. Bởi khi có biểu hiện có thể do nhận thức hoặc điều kiện kinh tế mà họ thường bỏ qua, đến lúc không thể chịu đựng được bệnh họ mới đi khám, lúc này bệnh đã ở giai đoạn quá muộn.

Thuốc lá, rượu là hai yếu tố chính gây ra ung thư ở đường tiêu hóa, hô hấp, tiết niệu, trong đó có ung thư thực quản. Nghiên cứu của Bệnh viện Ung bướu Hà Nội chỉ ra rằng tỉ lệ bệnh nhân nghiện rượu 5,8%, nghiện thuốc lá 3,9%. Tỉ lệ bệnh nhân nghiện cả rượu, thuốc lá là 84,3%, toàn bộ là nam giới.

Ung thư cổ tử cung ngày càng trẻ hóa

Bác sĩ CKII Nguyễn Văn Tiến - trưởng khoa ngoại 1 Bệnh viện Ung bướu TP.HCM - cho biết ung thư cổ tử cung có khuynh hướng giảm hơn so với các bệnh lý ung thư phụ khoa khác, tuy nhiên càng ngày càng trẻ hóa. Minh chứng là mới đây khoa ngoại 1 tiếp nhận điều trị một bệnh nhân ung thư cổ tử cung mới chỉ 23 tuổi. Đây được xem là một tiền lệ chưa bao giờ gặp tại khoa ngoại 1 của bệnh viện.

Theo bác sĩ Tiến, mỗi năm nước ta phát hiện mới hơn 4.100 ca ung thư cổ tử cung, trong đó có 2.400 bệnh nhân tử vong. Tại Bệnh viện Ung bướu, trung bình mỗi tháng có khoảng 60 trường hợp nhập viện điều trị ung thư cổ tử cung.

Tuy tỉ lệ mắc và tử vong thấp hơn so với các loại ung thư khác, căn bệnh này vẫn đứng thứ hai trong các bệnh ung thư (tỉ lệ 17,8 ca/100.000 phụ nữ) ở các nước đang phát triển bởi chương trình tầm soát và phòng ngừa ung thư cổ tử cung chưa phổ biến.

Số liệu thống kê của Bệnh viện Ung bướu TP cho thấy ung thư phụ khoa ở phụ nữ dưới 30 tuổi đang gia tăng, thực sự là báo động. Do đó, việc tầm soát PAP (còn gọi phết tế bào cổ tử cung) cho phụ nữ từ lúc 21 tuổi để phát hiện ung thư giai đoạn sớm nhất là điều cần thiết nhằm tăng khả năng điều trị khỏi ung thư 100%.

Ung thư ở trẻ em tăng báo động
Một cuộc khảo sát tâm lý và nhu cầu hỗ trợ của 208 cha mẹ bệnh nhi ung thư đang hóa trị tại Bệnh viện Ung bướu TP.HCM cho thấy phần lớn các bậc cha mẹ có con bị ung thư đều phải từ bỏ mọi thứ để "theo chân", đáp ứng nhu cầu điều trị của con. Họ không còn cảm thấy hứng thú để làm bất cứ chuyện gì và bị rối loạn chức năng tương tác với trẻ.
Khảo sát này còn xác định độ tuổi của các cha mẹ có con bị ung thư trung bình là 36, và có đến 91,8% từ các tỉnh lẻ, trình độ thấp và chủ yếu là lao động phổ thông.
Theo Bệnh viện Ung bướu TP.HCM, ung thư ở trẻ em đang tăng ở mức báo động với khoảng 250.000 trẻ em mắc phải. Mỗi năm có thêm khoảng 160.000 trẻ em bị ung thư và 90.000 trẻ em chết vì ung thư, tỉ lệ tử vong đứng thứ 2 của trẻ em ở các nước đang phát triển.
Riêng tại Việt Nam mỗi năm có tới 4.200 trẻ em mắc ung thư mới, tăng nhanh nhất là ở Hà Nội và TP.HCM.

Ngừa được, hãy làm!

Ung thư cổ tử cung có thể phòng ngừa được chính là tiêm văcxin ngăn ngừa virút HPV cho các bé gái.

Hiện nay điều trị ung thư vú cũng có những bước tiến lớn về phương pháp điều trị nhưng yếu tố then chốt vẫn là việc điều trị khi ung thư ở giai đoạn sớm.

Các chuyên gia trong lĩnh vực này đều cho rằng để đối phó với tình trạng bệnh nhân ung thư vú gia tăng, tốt nhất là tăng cường tầm soát phát hiện và điều trị ở giai đoạn sớm. Nếu được phát hiện ở giai đoạn đầu, tỉ lệ chữa khỏi ung thư vú đạt tới hơn 80%.

Ở giai đoạn hai, tỉ lệ này giảm xuống 60%; còn ở giai đoạn ba, khả năng khỏi hẳn thấp và đến giai đoạn bốn thì việc điều trị chỉ để kéo dài cuộc sống, giảm bớt các triệu chứng đau đớn.

Do đó, việc tầm soát và phát hiện sớm ung thư vú có ý nghĩa rất lớn trong phòng ngừa và điều trị, đặc biệt với phụ nữ ở độ tuổi có nguy cơ mắc bệnh cao (từ 40 tuổi trở lên).

Bác sĩ Trần Văn Thuấn cho rằng phụ nữ Việt Nam nên tầm soát ung thư vú từ tuổi 40, sớm hơn 5 năm so với phụ nữ nhiều quốc gia. Hiện đã có nhiều ca bệnh ung thư vú được ghi nhận ở lứa tuổi ngoài 20.

Khoảng 70% bệnh nhân ung thư ở Việt Nam phát hiện bệnh ở giai đoạn muộn, kết quả điều trị không cao. Nên khám sức khỏe định kỳ 1-2 lần mỗi năm để phát hiện bệnh sớm. Hiện một số loại ung thư đã có test đặc hiệu để phát hiện sớm như ung thư vú, ung thư cổ tử cung...

Nhiều nông dân mắc ung thư

Tình trạng quá tải tại Bệnh viện Ung bướu (Q.Bình Thạnh, TP.HCM) - Ảnh: DUYÊN PHAN

Theo số liệu thống kê của Bệnh viện Ung bướu Cần Thơ, số lượng bệnh nhân ung thư đến khám và điều trị tại bệnh viện gia tăng theo từng năm, qua số liệu thống kê từ con số lượt khám điều trị 12.000 bệnh nhân năm 2014, đến năm 2016 con số lượt khám điều trị lên đến khoảng 15.000 lượt.
Đề tài nghiên cứu bệnh nhân điều trị tại Bệnh viện Ung bướu Cần Thơ cho thấy trong tổng số 10.792 bệnh nhân nhập viện, có đến hơn 9.000 bệnh nhân ung thư (tỉ lệ trên 84%).
Trong nhóm bệnh nhân nhập viện này, nữ chiếm hơn 60%, đối tượng bệnh chủ yếu chia theo nhóm nghề nghiệp thì nông dân chiếm tỉ lệ cao nhất, tiếp đến là người hưu trí, nội trợ...

T.LŨY