"Gaslight là gì?"
Gaslight, về mặt định nghĩa, là một thủ thuật để điều khiển, bạo hành và thao túng nạn nhân khiến cho nạn nhân sợ hãi và nghi ngờ bản thân mình. Nói tóm lại, mục đích tối thượng của Gaslight là để ghi đè và sửa chữa sự thật mà nạn nhân muốn phơi bày.
Thuật ngữ gaslight (nghĩa đen: “Thắp sáng đèn ga”) đến từ vở kịch Gas Light (1983) nói về hành vi b.ạ.o h.à.n.h tâm lý có hệ thống của nhân vật Jack Manningham lên vợ ông là Bella Manningham. Jack dùng đèn ga để tìm báu vật ở gác xép, nhưng khi người vợ nhận ra đèn đang mờ đi và bàn với chồng về chuyện đó thì ông phủ nhận và bảo rằng đấy chỉ là do bà tưởng tượng ra. Đây là một dạng b.ạ.o h.à.nh t.â.m lý rất hiệu quả vì nó khiến n.ạ.n nh.ân tự ng.h.i n.g.ờ cảm xúc, bản năng và sự tỉnh táo của mình. Khi đó, kẻ b.ạ.o hà.n.h sẽ có rất nhiều quyền lực lên n.ạ.n nh.â.n và có thể dễ dàng kiểm soát n.ạ.n nhâ.n. Một khi n.ạ.n n.h.â.n đã mất khả năng tin tưởng vào chính bản thân mình thì họ sẽ khó mà rời bỏ người b.ạ.o h.à.n.h hơn.
Người b.ạo hà.n.h có thể dùng những chiêu trò sau để gaslight nạn nhân:
1. Từ chối: Người b.ạ.o hà.n.h có thể giả vờ không hiểu hoặc từ chối lắng nghe hay chia sẻ cảm xúc. Họ sẽ nói những câu như “Tôi không muốn nghe về vấn đề này nữa” hoặc là “Anh/em/bạn đang cố làm tôi ho.a.n.g m.a.ng phải không”.
2. Phản kháng: Người b.ạo hà.n.h sẽ chất vấn trí nhớ của nạ.n nh.â.n mặc dù n.ạ.n nh.â.n đã nhớ đúng. Một ví dụ là trong phim Gas Light, Jack thay đổi vị trí của các đồ vật trong nhà và khi Bella chỉ ra sự khác biệt đó thì Jack khăng khăng bảo rằng vợ mình bị đ.i.ê.n và trí nhớ cô có vấn đề. “Em sai rồi, em chẳng bao giờ nhớ gì cả!” hay “Nhớ lần trước em cũng nghĩ vậy mà rốt cuộc em đã sai đấy!” là những câu nói điển hình của kẻ sử dụng chiêu trò này.
3. Ngăn chặn/Đánh lạc hướng: Người bạo hành tìm cách đánh lạc hướng bằng cách thay đổi chủ đề sang chất vấn suy nghĩ của n.ạ.n n.h.â.n. Chiêu trò này được thể hiện qua những câu như “Rõ ràng là mày đang tưởng tượng ra thôi chứ làm gì có chuyện như thế!”, “Con không đủ trình độ để hiểu, để nhận thức sự việc nên mới có phản ứng bốc đồng như vậy”, hoặc “Cái này chắc lại là suy nghĩ đi.ê.n rồ từ đứa bạn của em chứ gì! Sao cứ nghe lời nó mãi thế!”
4. Tầm thường hóa: Người b.ạ.o h.à.n.h sẽ không coi trọng cảm xúc hay suy nghĩ của bạn. Họ sẽ nói những câu như là “Em nhạy cảm quá đấy!” hoặc “Chuyện chẳng có gì mà sao mày cứ làm quá lên vậy!” hoặc “Cậu định cãi nhau chỉ vì chuyện cỏn con như thế này thôi à?”
5. Giả quên/Chối bỏ: Người b.ạ.o h.ành giả vờ như họ đã quên mọi chuyện hoặc ch.ố.i b.ỏ sự thật rằng họ đã làm việc gì đó. Ví dụ như việc họ chối bỏ rằng họ đã hứa với nạn nhân để không phải thực hiện lời hứa. Họ sẽ coi lời c.á.o b.u.ộ.c đúng đắn của n.ạ.n nh.â.n là vớ vẩn vì họ “chưa bao giờ làm như vậy”. Hoặc khi người b.ạ.o h.à.n.h có câu nói mang tính x.ú.c ph.ạ.m nạn nhân và biết đó là sai, nhưng khi n.ạn n..hân phản kháng hoặc tìm kiếm sự giúp đỡ, người đó sẽ lái câu chuyện sang một hướng khác và chối biệt việc mình đã làm.
Gaslighting thường diễn ra rất chậm. Ban đầu, hành vi của người b.ạ.o hà.n.h có vẻ như rất bình thường và vô h.ại. Tuy nhiên, qua thời gian, những hành vi này sẽ được lặp lại và tiếp diễn đến khi nạn nhân cảm thấy hoang mang, lo l.ắ.ng, sợ sệt, c.ô độc, tr.ầm c.ảm, và cuối cùng họ có thể bị mất khả năng nhận thức chuyện gì đang diễn ra và đâu là sự thật. Khi đó, họ sẽ phải nhờ vả và phụ thuộc vào người b.ạ.o hà.n.h để xác định đâu mới là thực tế, từ đó tạo nên một tình huống khiến việc dứt bỏ là vô cùng khó khăn.
Hậu quả của Gaslight (thao túng n.ạn nh.â.n) có thể rất n.ặ.ng n.ề., nhẹ nhất là khiến cho nạn nhân tự nghi ngờ bản thân cho đến nặng hơn cả là đẩy nạn nhân vào rối loạn trầm cảm, rối loạn lo âu và không còn tỉnh táo. Chúng ta cần phải để ý từng lời nói, hành động của mình và cố gắng đừng dồn ép người khác vào đường cùng chỉ để chứng minh quan điểm của mình là đúng.
Nguồn bài viết:
https://beautifulmindvn.com/2017/02/06/gaslight-thu-thuat-thao-tung-nan-nhan-va-nhung-he-qua-cua-no/
http://tamlyhoctoipham.com/hieu-ung-gaslighting-thao-tung-tinh-thanFB VuiPhanLe
Xem Thêm :
bài rất hay
Trả lờiXóa