Góc Đường Thi : Khúc hát Hái Sen

 Mùa hè nóng nực, hôm nào nhiệt độ của Houston cũng lên gần 100 độ F. Cái nóng hừng hực và khô khan khiến cho người ta cảm thấy như là đang ở trong lò BBQ vậy... Xin được gởi một luồn gió mát mẻ đến với mọi người bằng Khúc hát Hái Sen sau đây...

               

採蓮曲                THÁI LIÊN KHÚC
               王昌齡                    Vương Xương Linh.
 荷葉羅裙一色裁，     Hà diệp la quần nhất sắc tài,
 芙蓉向臉兩邊開。     Phù dung hướng kiểm lưỡng biên khai.
 亂入池中看不見，     Loạn nhập trì trung khan bất kiến,

 聞歌始覺有人來。     Văn ca thủy giác hữu nhân lai !

  Chú Thích :
         1. Hà Diệp : là Lá Sen. Sẵn xin nói luôn về các tên của bông Sen như sau :
             Hà Hoa : là Bông Sen. Trong Bát Tiên có một cô Tiên rất đẹp, tay cầm một nhánh bông sen, chính là HÀ TIÊN CÔ đó !
             Liên Hoa : cũng là bông Sen, ta thường thấy 2 loại, hay được dùng đặt tên cho các nàng là Hồng Liên và Bạch Liên.
             Thủy Phù Dung : là Hoa Phù Dung ở dưới nước, cũng là tên riêng của Hoa Sen. Ta sẽ gặp từ này trong bài thơ trên.          2. La Quần : là Cái Quần Là. Một loại Lụa ngày xưa thường dùng để may quần cho các bà các cô.
         3. Văn  聞: Chữ nầy gồm có bộ Môn bên ngoài và chữ Nhĩ bên trong, có nghĩa : Chỏ cái lổ tai ra ngoài cửa để... nghe ngóng.
            Văn Ca : là Nghe có tiếng ca.
        4. Thủy Giác : Mới có cảm giác, có nghĩa : Mới biết rằng...
Nghĩa Bài Thơ :
                 Lá sen và quần lụa của nàng cũng cùng một màu xanh xanh, gương mặt đẹp đẻ của nàng giống như hoa Phù Dung dưới nước, hai bên đều cùng nở ra khoe sắc. và... cùng lẫn vào nhau ở trong ao, nên khi nghe thấy có tiếng ca... mới biết là có một nàng hái sen đang bơi đến....
 Diễn Nôm :

                          KHÚC HÁT HÁI SEN.

                      Lá sen quần lụa xếp hai hàng,
                    Mặt tựa phù dung mới điểm trang.
                    Lẫn khuất trong ao nào ai thấy,
                    Nghe ca mới biết có người sang !.     Lục bát :
                    Lá sen quần lụa một màu,
                    Phù dung mặt đẹp thua nào sen tươi.
                    Lẫn trong ao chẳng thấy người,
                    Nghe ca mới biết ai cười hái sen !
                                                             
          Thừa thắng xông lên, xin được thổi thêm một luồng gió mát nữa cho... đủ mát nhé ! Kính mời cùng thưởng thức Bài 2 của Thái Liên Khúc sau đây :
                        
             採蓮曲                        THÁI LIÊN KHÚC
                     其 二                                  Kỳ  Nhị
      吳姬越豔楚王妃，     Ngô cơ Việt diễm Sở vương phi,
      爭弄蓮舟水濕衣。     Tranh lộng liên chu thủy thấp y.
  　 來時浦口花迎入，     Lai thời phố khẩu hoa nghinh nhập,
      采罷江頭月送歸。     Thái bãi giang đầu nguyệt tống quy.
                    王昌齡                                        Vương Xương Linh.

  Chú Thích :
        1. Ngô Cơ, Việt Diễm, Sở Vương Phi : là ba người đẹp của ba nước thuộc miền Giang Nam nhiều sông ngòi kinh rạch, và dĩ nhiên có... nhiều ao sen, và những người đẹp nầy lại rất thích hái sen vào mùa hè nóng bức ! Xin được cung cấp thêm một tên nữa của Hoa Sen là : Phù Cừ Vương Phi 芙蕖王妃.
        2. Liên Chu ( Châu ) : là Thuyền hái sen.
        3. Phố khẩu : là Bến nước, Nơi để xuống thuyền.
   Nghĩa Bài Thơ :
             Ba người đẹp của đất Giang Nam tranh nhau đi hái sen, và tranh nhau bơi thuyền hái sen, làm nước bắn tung tóe ướt cả áo xiêm. Khi đến bờ sông thì hoa sen cười đón xuống thuyền, và khi hái xong ra về thì lại có vầng trăng sáng đưa ra đến đầu sông.

   Diễn nôm :
                            KHÚC HÁT HÁI SEN
                                       Bài  2.
                     Gái Ngô, gái Việt , Gái vương công,
                     Tranh chống thuyền sen ướt áo hồng.
                     Khi đến cả đầm sen cười đón,
                     Lúc về trăng sáng tiễn đầu sông !
    Lục bát :
                     Gái Ngô Việt sánh Vương công,
                     Tranh nhau ướt áo chèo không buông nào.
                     Đến thì hoa đón mời chào,
                     Hái xong trăng sáng ngàn sao đưa về !

        Cũng là Thái Liên Khúc, cũng là khúc hát hái sen, nhưng không phải của giới qúy tộc, mà là của một thôn nữ vừa đến tuổi cài trâm, được Bạch Cư Dị vẽ lại một cách thực tế sống động sau đây :

            

    採蓮曲               THÁI LIÊN KHÚC
                  白居易                                      Bạch Cư Dị

菱葉縈波荷颭風，   Lăng diệp oanh ba hà chiếm phong,

荷花深處小船通。   Hà hoa thâm xứ tiểu thuyền thông.

逢郎欲語低頭笑，   Phùng lang dục ngữ đê đầu tiếu,

碧玉搔頭落水中。   Bích ngọc tao đầu lạc thủy trung.

 CHÚ THÍCH :

      Lăng Diệp 菱葉 : là Lá Ấu, lá của Củ Ấu.

      Oanh 縈 ( còn đọc là Quanh, Vinh ): là Lòng vòng, lẩn quẩn.

      Chiếm 颭 : là chữ Hình Thanh, gồm có chữ Phong 風 là Gió chỉ ý, và chữ Chiêm 占 chỉ âm, nên CHIẾM có nghĩa là : Bị gió lay động.

      Tao Đầu 搔頭 : Búi tóc. Danh từ có nghĩa là Cây Trâm.      Bích Ngọc 碧玉 : là Ngọc Bích. là Cẩm Thạch, nên Bích Ngọc Tao Đầu là Cây trâm bằng Ngọc Bích, bằng Cẩm Thạch. Người Hoa gọi là Ngọc Bích nghe rất qúy giá. Ta gọi là Cẩm Thạch nghe có vẻ bình dân hơn.

 NGHĨA BÀI THƠ :                          
       Lá ấu phủ trên mặt nước làm gợn sóng lăn tăn và những lá sen lay động trước gió. Trong chỗ sâu thẳm của ao sen chiếc thuyền nhỏ cũng có thể qua lại được. Gặp chàng muốn nói nên cúi đầu cười e thẹn, làm cho cây trâm bằng ngọc bích rớt tỏm xuống ao sen !
       Khéo ngớ ngẩn mà nên thơ thi vị làm sao ấy ! Không biết "chàng" đây là người cùng xóm hay là người trong mộng của nàng, 4 chữ " Phùng lang dục ngữ: Gặp chàng muốn nói " mới mơ hồ làm sao, vì "nó" ở giữa hai đàng: "Chàng muốn nói hay là Gặp chàng nàng muốn nói ?" để thẹn thùa đến nổi cúi đầu lơ đểnh ... đánh rơi cành trâm ngọc xuống ao sen !
       Qủa là một bức tranh tâm lý sống động thực tế của các cô gái mới đến tuổi cài trâm rung động bối rối trước mặt người mà mình hằng mơ ước.                 

DIỄN NÔM :

Sóng vờn lá ấu gió lay sen,

                 Trong đám hoa xa thuyền nhỏ len.

                 Muốn nói gặp chàng cười cả thẹn,

                 Cúi đầu trâm ngọc rớt ao sen !  

Lục bát :

                 Ấu gợn sóng gió lay sen,

                 Hái hoa thơ thẩn xuồng len trong cùng.

                 Gặp chàng muốn nói thẹn thùng,

                 Cuối đầu trâm rớt xuống bùn trong ao !

                    

      Sau những người đẹp, những nàng xuân nữ hái sen tình tứ, bây giờ thì ta đọc một bài hái sen của các cô cậu mới lớn nhé !
                      
     池上                   TRÌ THƯỢNG
        白居易                         Bạch Cư Dị

小娃撐小艇，     Tiểu oa sanh tiểu đĩnh,

偷採白蓮回。     Thâu thái bạch liên hồi.

不解藏蹤跡，     Bất giải tàng tung tích,

浮萍一道開。     Phù bình nhất đạo khai.

 CHÚ THÍCH :

      Tiểu Oa 小娃 : có thể là Bé Trai hoặc Bé Gái. Nhưng thường dùng để chỉ bé Gái, vì chữ OA 娃 có bộ NỮ 女 một bên.

      Sanh 撐 : chèo, chống.

      Tiểu Đĩnh 小艇 : Chiếc Xuồng con.

      Thâu Thái 偷採 : Hái lén, Hái trộm.

      Bất Giài 不解 : là Không biết, Không hiểu.

      Phù Bình 浮萍 : là Bèo nổi trên mặt nước.

      Nhất Đạo 一道 : là Một đường , Một lằn.                  

NGHĨA BÀI THƠ :
           Một cô (cậu) bé con chống một chiếc xuồng con con. Len lén hái trộm sen trắng trong ao đem về, vì quýnh quáng và không biết cách che đậy dấu vết, nên còn để lại một lằn bèo trên ao sen do chiếc thuyền nhỏ đi qua .
           Dấu đầu lòi đuôi, ăn vụn mà không biết chùi mép, người ta trông vào sẽ biết là mình vụn trộm ngay. Cái cô bé nầy mới ngây thơ và dễ thương làm sao ! Cụ Tản Đà nhà ta đã diễn Nôm bằng Lục bát rất hay là :

                 Người xinh bơi chiếc thuyền xinh,

             Bông sen trắng nõn trắng tinh hái về,

                  Hớ hênh dấu vết khôn che,

              Trên ao để một luồn chia mặt bèo !         

DIỄN NÔM :

                       TRÊN AO

Bé chống xuồng tẻo teo,

               Sen trắng lén hái theo.

               Chẳng biết che dấu vết,

               Để lại một lằn bèo !

Lục bát :

               Bé con chống chiếc xuồng con,

               Lén hái sen trắng nỏn non chống về.

               Ngây thơ không biết dấu che,

               Để lại một rẻ nước bèo chia hai !              

                 

        Năm Thái Hòa thứ 9 ( 835 ), Bạch Cư Dị nhậm chức Thái Tử Thiếu Bác Phân Ty ở Đông Đô Lạc Dương. Một hôm đi dạo trên một bờ ao, trông thấy một vị sư đang đánh cờ trên bờ ao và một cô bé chống xuồng hái trộm sen dưới ao. Xúc cảnh sinh tình, ông mới viết nên 2 bài thơ : Một tĩnh một động. Bài số 2 ta đã đọc ở trên rồi, dưới đây là bài số 1 :                 
 
池上  其一             TRÌ THƯỢNG   Kỳ 1
        白居易                             Bạch Cư Dị

山僧對棋坐，        Sơn tăng đối kỳ tọa,

局上竹蔭清。        Cục thượng trúc âm thanh.

映竹無人見，        Ánh trúc vô nhân kiến,

時聞下子聲。        Thời văn hạ tử thinh. 

CHÚ THÍCH :

      Sơn Tăng 山僧 : là Ông thầy chùa tu trong núi.

      Cục Thượng 局上 : là Trên bàn cờ.

      Trúc Âm Thanh 竹蔭清 : là Bóng tre mát mẻ.

      Ánh Trúc 映竹 :là Bị rừng trúc che khuất lấp.

      Hạ Tử 下子 : Đặt con cờ xuống để đi một nước cờ. 

NGHĨA BÀI THƠ :
       Một nhà sư trong núi đang ngồi đối diện trước bàn cờ. Bóng trúc mát mẻ che phủ bàn cờ nên người ngoài không nhìn thấy, chỉ thỉnh thoảng nghe được tiếng con cờ được đặt xuống bàn cờ mà thôi !
       Qủa là một cảnh tượng tiêu dao tự tại vô cùng thanh tịnh của những bậc tu hành. Ít nhất phải có 3 nhân vật trong bài thơ : Nhà sư phải đánh cờ với một người nào đó nữa, một nhà sư khác hay một cư sĩ nào đó, chả lẽ đánh cờ một mình, và một người thứ ba nào ở gần đó mới nghe được tiếng con cờ đặt xuống bàn cờ ! Tuy ít nhất phải có đến 3 người, nhưng không gian lại hoàn toàn tĩnh lặng, tĩnh lặng trong bóng tre râm mát, tĩnh lặng đến đỗi nghe được tiếng con cờ đặt xuống bàn cờ. Không không sắc sắc, tựa sắc nhưng không, tựa không mà sắc ! Nếu như không thỉnh thoảng nghe được tiếng quân cờ, thì như không có ai đang đánh cờ ở đó cả !

   時聞下子聲。        Thời văn hạ tử thinh.
DIỄN NÔM :

                   Bàn cờ sư ngồi đó,

                   Bóng tre râm mát bờ.

                   Rừng trúc không người thấy,

                   Thỉnh thoảng tiếng quân cờ ! 

Lục bát :

                Bàn cờ trước mặt sư ngồi,    

                Bóng tre râm mát im hơi ven bờ.

                Rừng tre lặng ngắt như tờ, 

                Họa hoằn điểm nước quân cờ nhẹ đưa !

                                                                                杜紹德

                                                                             Đỗ Chiêu Đức

 Mời Xem :  Góc Đường Thi : Bài "TAN NIÊN TÁC " Của LƯU TRƯỜNG KHANH