Chuyên gia hàng đầu về Mekong khẳng định các đập thủy điện của Trung Quốc giữ lại nước nhằm giảm lũ ở hạ nguồn gây tác động xấu đối với Việt Nam.
 |
Đập thuỷ điện Tiểu Loan của Trung Quốc có tổng dung tích 15 tỷ m3. Ảnh: Việt Anh
|
"Mấy năm nay đồng bằng sông Cửu Long bị mất lũ, là điều rất nguy
hại. Chúng ta cần hiểu khái niệm lũ đẹp, tức là lũ giúp điều hoà nguồn
nước vào đồng bằng, làm vệ sinh cho đồng ruộng. Lũ cũng sẽ mang phù sa
cho trồng trọt, nguồn thức ăn trôi nổi cho nhiều loại cá và giúp giảm
xâm nhập mặn ở khu vực này", ông Đào Trọng Tứ, nguyên phó tổng thư ký Uỷ ban sông Mekong Việt Nam, trao đổi với VnExpress.
Theo Đài Khí tượng thủy văn khu vực Nam Bộ, mực nước vùng đầu
nguồn sông Cửu Long thời điểm giữa tháng 8 rất thấp. Trên sông Tiền, tại
Tân Châu mực nước cao nhất chỉ 1,36 m; trên sông Hậu tại Châu Đốc là
1,20 m; thấp hơn cùng kỳ năm trước khoảng 40-50 cm.
"Đến nay, chưa có dấu hiệu gì báo lũ về vùng đầu nguồn", ông
Khương Lê Bình, Giám đốc Đài Khí tượng thủy văn tỉnh Đồng Tháp, cho
biết.
Là một chuyên gia hàng đầu về vấn đề sông Mekong, ông Tứ cho biết các
đập thuỷ điện đã giữ lại một lượng lớn phù sa của con sông, trong khi
ước tính 50% phù sa của đồng bằng sông Cửu Long là từ trên thượng nguồn
đổ về.
Về phía Trung Quốc, các quan chức nước này khi trao đổi với một nhóm
phóng viên Việt Nam thăm một số đập thủy điện trên thượng nguồn sông
Mekong hồi giữa tháng 6, cho biết Trung Quốc hiện có tổng cộng 6
đập thủy điện đang vận hành ở khu vực này, theo thứ tự từ Bắc xuống Nam
là Công Quả Kiều, Tiểu Loan, Mạn Loan, Đại Triều Sơn, Nọa Trát Độ và
Cảnh Hồng.
Ông Vương Hồng Minh, Vụ hợp tác quốc tế, Khoa học và công nghệ, Bộ Thủy lợi Trung Quốc, cho hay đặc
điểm chung của các đập thủy điện là dùng để phát điện chứ không phải là
"tiêu thụ nước". Trung Quốc giữ lại nước trên thượng nguồn nhưng sau đó
vẫn xả xuống hạ du, chỉ làm "thay đổi quy trình chứ không làm mất nước
đi nơi khác".
"Khi các quốc gia ở hạ lưu đang vào mùa mưa, họ không cần nhiều
nước, lúc đó Trung Quốc sẽ tích nước để nhà máy điện hoạt động. Khi vào
mùa khô, Trung Quốc sẽ xả nước. Quy trình này có tác dụng ngăn lũ, chống
hạn cho các nước hạ du", ông Vương nói.
Phản bác lại ý kiến này, ông Tứ đánh giá khi một quốc gia tích trữ nước của dòng sông tự nhiên thì cơ chế xả nước sẽ vận hành theo phụ tải điện của nước đó.
"Việc xây đập thủy điện không phải làm để xả nước, nếu không tích nước
thì không thể phát điện. Câu chuyện đó với đồng bằng sông Cửu Long là
gây nên tình trạng bị mất lũ", ông Tứ nói.
Thiếu cơ chế chia sẻ thông tin
Là người theo dõi tình hình ở sông Mekong nhiều năm, ông Tứ cho biết
một trong những vấn đề chính ở khu vực này là Trung Quốc vẫn chưa chia
sẻ thông tin về cơ chế hoạt động của các đập thủy điện của họ với 4 nước
thuộc hạ lưu, gồm Việt Nam, Thái Lan, Campuchia và Lào. Đây là các nước
thành viên của Ủy hội sông Mekong (MRC). Điều đó khiến những nước hạ
nguồn bị động trong việc sử dụng nguồn nước, nhất là khi xảy ra tình
trạng hạn hán trong mùa khô.
Giải thích về việc này, ông Vương Hồng Minh, Bộ Thủy lợi Trung
Quốc cho hay Bắc Kinh có chia sẻ thông tin trong mùa lũ với các nước
MRC, nhưng họ không làm việc này vào mùa khô.
"Vào mùa khô thông tin về lưu lượng ở thượng nguồn bị tác động
bởi các yếu tố như độ bốc hơi, nước ngầm, lượng mưa nên không có nhiều
tác dụng cho dự báo. Theo thông lệ quốc tế thì chúng tôi không cung cấp
thông tin vào mùa này", ông Vương nói.
Không đồng tình với lập luận này, ông Tứ cho hay thông tin về
hoạt động của các đập thuỷ điện cần được chia sẻ cả trong mùa khô và mùa
mưa. Hiện các nước trên thế giới áp dụng Công ước của Liên Hợp Quốc về
Luật sử dụng các nguồn nước liên quốc gia cho các mục đích phi giao
thông thủy năm 1997. Tức là việc chia sẻ thông tin cần được đảm bảo cho
hợp tác quanh năm giữa các nước.
Cựu quan chức Ủy ban sông Mekong Việt Nam cũng lưu ý cần xem xét việc các đập thủy điện của Trung Quốc có hồ điều tiết loại gì. Nếu là hồ điều tiết nhiều năm thì lượng nước được tích lại không phải trong một năm mà là cho nhiều năm.
Đánh giá về cơ chế đối thoại trong hợp tác Lan Thương - Mekong
được hình thành vào tháng 3 năm nay, ông Tứ nói việc này phụ thuộc rất
nhiều vào mối quan hệ của các quốc gia với nhau. Ông mong muốn Trung Quốc thời gian tới sẽ tham gia MRC để cùng các nước hạ lưu xây dựng kế hoạch phát triển nguồn nước. Hiện Trung Quốc và Myanmar chưa phải thành viên Ủy hội này. Khi
cơ chế Lan Thương - Mekong chưa có các hiệp định cụ thể, vấn đề quản lý
nước chỉ mang ý nghĩa hợp tác chung chung, trong khi hợp tác phát triển
bền vững ở Mekong còn rất nhiều thách thức.
"Với các dòng sông quốc tế, việc các nước có cơ chế hợp tác là điều rất
quan trọng, các nước không thể nói anh đi đường anh, tôi đi đường tôi.
Các bên cần hợp tác trên tinh thần cùng có lợi, trên cơ sở thiện chí và
dựa trên luật pháp quốc tế. Tôi hy vọng cơ chế Lan Thương - Mekong sẽ giúp khắc phục những thiếu sót về hợp tác giữa Trung Quốc và các nước thuộc hạ lưu", ông Tứ nói.
 |
Các đập thủy điện trên sông Mekong. Đồ họa: Michael Buckley (Click vào hình để xem kích cỡ đầy đủ)
|
Việt Anh
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét