Thứ Sáu, 28 tháng 10, 2022

Tục Lệ Đám Tang -Nguyễn Ngọc Duy Hân

 

Nguyễn Ngọc Duy Hân

Khi dự đám tang ít khi nào người ta dám hát nhạc vui. Trước cái chết, cái mất mát đâu ai có lòng dạ nào. Thế nên vào cuối tháng 9, 2022, cộng đồng thế giới đã "lùm xùm" chỉ trích chuyện Thủ tướng Justin Trudeau hát nhạc rock trong một khách sạn ở Anh, trước khi tham dự tang lễ Nữ hoàng Anh Elizabeth đệ nhị.

Theo báo New York Post, vị thủ tướng 50 tuổi của đất nước Canada cùng nghệ sĩ dương cầm Gregory Charles đã bị quay phim ở London, khi cả nhóm đang hát bài “Bohemian Rhapsody” của ban nhạc Queen. Đoạn video dài chỉ 14 giây mà thu hút gần 2 triệu người xem. Nhiều ý kiến cho rằng nhà lãnh đạo Canada thiếu tế nhị trong bối cảnh lễ tang nữ hoàng Anh Elizabeth II.  Một số so sánh hành động này với bữa tiệc từng gây tranh cãi của cựu Thủ tướng Anh Boris Johnson vào đêm trước đám tang của hoàng thân Philip năm 2021.




Tuy vậy, một số khác lại tỏ ra đồng cảm với Trudeau, cho rằng ông có thể nghỉ ngơi, thư giãn tại khách sạn. Bạn nghĩ sao về việc này, tán thành hay chê trách? Riêng đám tang ở Việt Nam cũng có những nghi lễ khá rườm rà và ồn ào. Nhiều nước khác có những tục lệ rất đặc biệt nếu không nói là kỳ quái. Nói chuyện chết và đám "ma" thì không vui lắm đâu, nhưng dù sao cũng nên biết để tránh được điều nào đó không tốt thì cũng rất nên phải không các bạn.

Người ta thấy nghi lễ đám tang đã có ít nhất 300 ngàn năm trước đây. Bằng chứng là có những bộ xương được phát hiện ở hang Shanidar (Iraq) hay hang Pontnewydd (Wales) phủ một lớp phấn hoa, cho thấy người chết đã được chôn cùng hoa và các đồ vật.

Cách thức an táng cũng có nhiều kiểu khác nhau như địa táng, hỏa táng, điểu táng, thủy táng ... dựa vào tập tục từng vùng và tôn giáo của từng dân tộc. Người đạo Thiên Chúa, đạo Hindu, đạo Hồi, đạo Phật có những nghi thức chôn cất khác nhau. 

Chẳng hạn người Tây Tạng trước đây an táng người chết theo kiểu điểu táng, nghĩa là lóc thịt từ xác người chết ra để cho chim điêu ăn. Họ quan niệm khi xác được chim ăn rồi bay đi khắp nơi thì linh hồn người chết sẽ mau chóng được siêu thoát trong không trung. Cái màn xẻ thịt ra mảnh nhỏ để chim nuốt cho dễ coi bộ hơi rùng rợn cho cả người sống lẫn người đã chết. Chỉ có loài chim là vui vì coi như được người đầu bếp phục vụ kỹ lưỡng!

Ở Mumbai cũng thế, những người theo Hỏa giáo để chim kền kền ăn xác người chết. Họ cho rằng đây là một hành động "từ thiện" để tẩm bổ cho các loài chim này. Hơn thế, đó còn là một nghi thức giải thoát người đã khuất khỏi hình dạng thể xác để họ thật sự bao trùm lấy linh hồn của mình.

Ở vùng cao nguyên Scotland, người chết được chôn với một cái đĩa bằng gỗ đặt trên ngực, trên đĩa là một nắm muối và một nắm đất. Họ làm thế vì tin rằng thân thể người chết sẽ bị phân hủy thành đất trong khi linh hồn sẽ không bao giờ tan rã, như những hạt muối. 

Tại Việt Nam, khi xưa có đám tang kéo dài cả tuần lễ, ồn ào hao tốn làm khổ gia đình và lối xóm. Chẳng hiểu sao người ta lại dùng chữ đám "ma", có lẽ vì lấy từ chữ ma chay tức là lễ chôn cất và cúng tế người chết, theo phong tục cổ truyền. "Ma" ở đây không có nghĩa là ma quái, ma quỷ.

Hình thức an táng phổ biến nhất là chôn dưới đất nhưng hiện hỏa táng đang dần chiếm ưu thế. Theo thống kê, có đến 99,82% người chết ở Nhật Bản được hỏa táng ở các đài hóa thân. Với những người theo đạo Hindu ở Ấn Độ thì nguyện vọng cuối cùng là được tắm nước sông Hằng, hỏa thiêu bên bờ sông Hằng và tro cốt sau đó được rải xuống chính dòng sông này. Thế nhưng hỏa táng không được ủng hộ ở mọi nơi, thí dụ người Do Thái tin rằng linh hồn của người bị hỏa thiêu sẽ không tìm được sự yên tĩnh. Chính tôi trước đây cũng ngại bị thiêu vì sợ ... nóng, nhưng bây giờ cũng chấp nhận được rồi.


Những người quan tâm bảo vệ môi trường thì cổ súy cho hình thức “an táng xanh”. Họ kêu gọi tránh dùng gỗ làm quan tài, tránh dùng các chất ướp xác gây hại cho đất, nguồn nước, tránh dùng bê-tông xây huyệt mộ. Thay vào đó, quan tài có thể làm bằng giấy cạc-tông cùng vải liệm có thể phân hủy được. Bạn có chấp nhận người thân hoặc chính mình nằm trong cái hộp bằng giấy không? Tiện đây cũng xin nói người ta có nhiều hình dáng quan tài khác nhau, không phải như câu hò diễu: "ai ơi đừng lấy thằng gù, đến khi nó chết quan tài là chữ U" mà người ta chế ra các cỗ áo quan mang hình cuốn sách, cây đàn, con cá, cái thuyền...rất thẩm mỹ. Người muốn xác mình nằm trong cái quan tài với hình dạng cuốn sách chắc phải là văn sĩ, còn nằm trong cây đàn thì chắc hẳn phải là nhạc sĩ.

Trên thế giới mỗi năm có khoảng 65 triệu người chết vì những lý do khác nhau, sang hay hèn đều có nghi thức chôn cất nào đó. Vì thế, công nghiệp tổ chức tang lễ rất ăn nên làm ra. Công ty tang lễ lớn nhất thế giới có lẽ là Service Corporation International (SCI) có trụ sở chính ở Houston (Texas, Mỹ), ra đời năm 1968. Họ sở hữu hơn 4000 nhà quàn (funeral home), hơn 500 nghĩa địa ở 20 quốc gia khác nhau. Hiện nay, SCI có gần 15000 nhân viên, doanh thu hằng năm gần 2,5 tỷ đô Mỹ, có bán cổ phiếu stock trên sàn chứng khoán New York.

Bây giờ mời bạn cùng tôi điểm qua vài đám tang đáng nhớ. Đầu tiên là đám tang tốn nhiều sinh mạng nhất. Theo sử ký, con của Tần Thủy Hoàng là Nhị Thế Hoàng đã đem vài nghìn mỹ nữ trong hậu cung mà không có con, chôn cùng Tần Thủy Hoàng. Ngoài ra, rất nhiều thợ xây lăng mộ cho vua cũng bị chôn sống để giữ bí mật. Chuyện ông vua đốt sách, chôn học trò này chắc ai cũng ngán ngẩm.

Đám tang đông người đưa tiễn nhất, theo kỷ lục Guinness ghi lại là đám tang của Conjeevaram Annadurai, người đứng đầu Tamil Nadu (Ấn Độ) có nhiều người đưa tiễn nhất với con số15 triệu người. Annadurai qua đời ngày 3 tháng 2,1969.

Đám tang có người dự đông thứ hai là của giáo chủ Iran, Ayatollah Khomeini với khoảng 12 triệu người vào 3 tháng 6,1989. Ông đã lãnh đạo thành công cuộc cách mạng Hồi giáo của Iran vào năm 1979.  
Đám tang của Giáo hoàng John Paul II có 4 triệu người đổ về Rome và Vatican cầu nguyện và chia buồn, ngoài ra còn có gần 9 triệu người theo dõi trực tiếp qua truyền hình. 

Umm Kulthum là người phụ nữ có đông người dự đám tang nhất. Ngày 5 tháng 2, 1975, có hơn 4 triệu người đổ về Cairo tiễn đưa ca sĩ, diễn viên và nhà soạn nhạc tài hoa này. Umm Kulthum vẫn được coi là ca sĩ xuất sắc nhất thế giới Ả Rập.

Tiếp đó là đám tang của công nương Diana vào 6 tháng 9, 1997 với hơn 3 triệu người đưa tiễn. Khi tin tức về tai nạn giao thông cướp đi sinh mạng của Diana được lan truyền, cả thế giới đã thương tiếc cho người đẹp mới 36 tuổi này. Nhiều người cũng không quên giây phút danh ca Elton John hát bài Candle in the Wind cho công nương khi xác cô được đưa tới tu viện Westminster.

Đám tang có người theo dõi nhiều nhất là Michael Jackson vào 7 tháng 7, 2009. Lượng người theo dõi trực tiếp qua truyền hình đã đạt con số khổng lồ 2,5 – 3 tỷ người. Thân xác danh ca này được đặt trong chiếc quan tài mạ vàng, buổi tường thuật tang lễ này tới nay vẫn là một trong những chương trình truyền hình được xem nhiều nhất.

Tưởng cũng nên nói tới đầu mùa Covid 2019, do tránh tụ tập dễ lây lan nên tổng số người được dự đám tang có lúc chỉ là 10 người. Gia đình bạn bè tôi đã rất buồn chôn cất người thân trong âm thầm, đã ít người lại còn phải giữ khoảng cách, đeo mặt nạ kín mít, thật là một thời gian đáng buồn. Sau gần 3 năm, mãi bắt đầu 1 tháng 10, 2022, chính phủ Canada mới tuyên bố bãi bỏ hoàn toàn các hạn chế về Covid, gọi là "fully normal", đi xa không bị hỏi giấy chích ngừa nữa. 

Tục lệ xưa sau khi chết 4 ngày thì con cháu mới bắt đầu mặc đồ tang gọi là lễ thành phục. Tang phục được quy định rõ ràng, chẳng hạn con trai phải đội mũ rơm quấn bẹ chuối, áo sô gai, cầm gậy. Con dâu thì mặc áo sô gai, thắt lưng bện bằng bẹ chuối, đầu chít khăn tang. Con gái thì tương tự như con dâu nhưng khi đưa tang thì phải che mặt. Cháu nội thì đội mũ mấn, khăn trắng, mặc áo thụng trắng. Chít tức là cháu của ông bà cố thì đeo khăn tang màu vàng.... Ngày nay những tang phục này đã biến mất, người trong gia đình mặc trắng hoặc đen tùy theo vùng. Người đi dự đám tang cũng không mặc đẹp, màu mè, ở ngoại quốc thường là mặc quần áo màu đen.

Tại Tu viện Westminster, nơi tang lễ Nữ hoàng Elizabeth II diễn ra tháng 9 năm 2022, 96 tiếng chuông tri ân đã vang lên tương ứng với 96 năm cuộc đời của vị quốc vương quá cố. Một số thành viên Hoàng gia Anh mặc quân phục, những người còn lại mặc đồ đen. Các công nương, công chúa đeo mạng che mặt và dùng nữ trang có đính ngọc trai, vì các thành viên hoàng gia muốn tỏ ra khiêm tốn và tôn trọng. Không đeo gì hoặc xài dây cây gai, dây chuối như phong tục xưa thì quá ... thảm, nên ít nhất cũng phải có chút nữ trang, mà ngọc trai không quá lấp lánh như kim cương, vàng bạc nên mới được dùng.

Đám tang của Elvis Presley (1935 - 1977) cũng rất đông người tham dự khi danh ca này qua đời lúc mới 42 tuổi. Khi hay tin buồn, hơn 25000 người ái mộ đã đổ tới vây kín bên ngoài căn biệt thự Graceland của Presley trong gần 2 ngày. 

Khi Reagan chuyển hướng từ diễn viên màn ảnh sang vai trò thống đốc tiểu bang California rồi tổng thống Mỹ, ông đã thu hút hàng triệu người hâm mộ, vì thế đám tang và lễ tưởng niệm diễn ra khi ông qua đời năm 2004 được cho là một trong những nghi lễ long trọng bậc nhất thế giới. Tang lễ đã có sự tham gia của nhiều người nổi tiếng như Lionel Richie, Mariah Carey, Stevie Wonder, Usher .... Ngoài ra, 7 chú ngựa và 11 con voi từ rạp xiếc Barnum & Bailey đã xuất hiện như một biểu tượng cho sự tôn kính khi buổi lễ diễn ra.

Tiện đây thì cũng xin nhắc đến tang lễ của chủ tịch Kim Nhật Thành của Bắc Hàn. Năm 1994 ông qua đời, hàng triệu người dân đã phải khóc - dù khóc giả, vì không khóc sẽ bị "in trouble".
 
Gandhi được xem là anh hùng của Ấn Độ, người đã lãnh đạo cuộc kháng chiến chống thực dân Anh và giành độc lập cho Ấn Độ với sự ủng hộ của hàng triệu người dân. Năm 1948 ông mất, thi thể được hỏa táng với hơn một triệu người dân Ấn Độ đến dự đám tang. Sau khi hỏa táng, tro được rải trên sông Hằng và trên biển.

Tại Việt Nam, một sự kiện đáng ghi nhận là đám tang của nhà ái quốc Phan Châu Trinh. Ông từng làm quan bộ Lễ ở Huế. đóng góp nhiều cho văn hóa Việt. Sau đó ông từ quan, gặp gỡ nhiều nhà trí thức, sang Nhật cùng Phan Bội Châu, học hỏi để tìm đường cứu nước. Do làm việc quá sức, ông ngã bệnh nặng và mất vào tháng 3,1926. Tin này loan đi gây xúc động lớn trong cả nước. Đám tang ông được cử hành rất trọng thể tại Sàigòn, đông đảo người dân đưa tiễn đến nỗi sở Mật thám Pháp đã phải thừa nhận đây là một cuộc biểu dương lực lượng to lớn chưa từng có.

Về giới nghệ sĩ tại Việt Nam có đông người dự phải kể tới tang lễ của nghệ sĩ Thanh Nga, Phi Nhung, Chí Tài.

Ở hải ngoại đám tang không được tổ chức tại nhà như ở Việt Nam, mà phải giao cho nhà quàn. Tại quê nhà, hàng xóm có thể tới tắm xác, khâm liệm, xác được để ngay trong nhà cho bà con tới viếng, rồi sau đó đem ra nghĩa trang chôn. Sẵn bàn về chuyện chôn cất, tôi xin kể lại chuyện xưa của gia đình. Khi đó mộ của ông tôi lâu ngày bị ngập nước, nên gia đình định dời đi nơi khác cho cao ráo sạch sẽ hơn. Khi đào lên lại thấy đất đang táng hàm rồng, tức là kết tủa thành dạng con rồng, theo phong thủy sẽ đem may mắn thành đạt cho con cháu. Vì thế gia đình vội vàng lấp đất lại mong con cháu được "phát", nhưng "too late", long mạch đã đứt.  Ngay sau đó nhiều việc xui xẻo xảy đến trong đại gia đình, thêm người chết trẻ, thêm người tự nhiên lâm bạo bệnh, ba tôi rất tin về việc này. Bọn trẻ chúng tôi thì vẫn hơi hồ nghi, cho là chuyện trùng hợp ngẫu nhiên. Bạn nghĩ sao?

Thường xác một người chết sẽ quàn khoảng 3 ngày là đem chôn, nhưng cũng có những đám tang ngắn hơn hoặc xác giữ lâu hơn vì nhiều lý do khác nhau. Ở hải ngoại người ta để xác trong phòng lạnh không hư nát gì, không tốn thêm tiền nếu giữ lâu hơn. Có đám tang phải dời từ mùa đông sang mùa xuân, vì trời quá lạnh không đào đất chôn được, và cũng tiện lợi cho người đi viếng. 

Những ai mang ước nguyện được chôn cất ở quê nhà nơi mình sanh ra, thì sẽ có dịch vụ mang xác từ nước ngoài về quê. Bố mẹ chồng tôi thích được chết và chôn ở Việt Nam, không thích chôn ở Canada vì sợ không thể .... nói tiếng Anh với người bản xứ Canada chôn kế bên! Ông bà đã được toại nguyện.

Nói tới đám tang thì phải nói tơi Cáo Phó, Phân Ưu. Cáo Phó là thông báo về tang lễ thường được đặt trước cổng tang gia, ngày nay được đăng báo, đăng trên Facebook... ghi rõ tên người chết, ngày sinh và mất, và chi tiết về tang lễ như thời gian địa điểm làm lễ. Phân Ưu là lời chia buồn của bà con, thân hữu với người quá cố. Người ta còn gởi vòng hoa để chia buồn, có những đám tang hoa tốn đến mấy chục ngàn đô Mỹ. Tôi thích hoa sen, định nhắn chồng con để vài cành hoa sen trên nắp quan tài, nhưng nghĩ lại thấy hoa sen ở Canada rất hiếm, nên đành thôi. Chết là hết, họa chăng là những giá trị tinh thần mình còn để lại, chứ tất cả chỉ là phù du, hoa gì, nhiều bao nhiêu thì cũng héo. Bên Âu Mỹ hiếm thấy vòng hoa kết bằng cườm, tức là "forever" không héo, nhưng rồi cũng méo mó hư hại...

Phúng điếu là sự thăm hỏi, giúp đỡ bằng hình thức tiền bạc, nhang đèn hoặc hoa quả. Nhiều đám tang ở quê nhà rất cần tiền để chôn cất, nên việc góp tiền phúng điếu khá cần. Nhưng ngày nay có bảo hiểm nhân thọ, đời sống kinh tế khá hơn, một số gia đình không nhận tiền phúng điếu, việc này thường ghi rõ trên cáo phó.  

Hồi xưa người ta đọc điếu văn kể lể công đức, ca tụng người đã khuất. Bài văn tế các nghĩa sĩ chết ở Cần Giuộc của cụ đồ Nguyễn Đình Chiểu là một thí dụ. Ngày nay người ta chỉ cần nói ngắn gọn, ý nghĩa. Tôi đã từng khóc theo khi đi đám tang thân hữu, nghe con cháu trong gia đình kể về người quá cố, thương tiếc lắm. Đôi khi lúc sống mình không quan tâm lắm, không thấy cái hay, cái hy sinh của người chết, đến khi "thấy quan tài mới đổ lệ"! mới tiếc thương, mới ân hận "giá mà lúc ấy...." Vậy mình nên làm cho thân nhân, bạn bè những gì mình có thể trước khi quá trễ phải không?

Một vài phong tục hay thấy là có ban nhạc đến thổi kèn, sáo, đánh đàn, trống, kèn tây, đàn ghi ta, cải lương... gọi là nhạc hiếu. Nhưng lạ quá khi có người lại mời ca sĩ hát nhạc kích động. Có nơi lại múa lửa, múa bụng rồi hát hò tưng bừng: “Em ơi có bao nhiêu, 60 năm cuộc đời...”, lại còn có tổ chức cờ bạc trá hình tại đám tang, thậm chí có vũ sexy ngay trong đám tang của gia đình. Thật là bó tay!

Câu hỏi đặt ra là mình phải làm gì khi có một người thân qua đời?
Đầu tiên là cần thông báo cho các thành viên khác trong gia đình, họ hàng và bạn bè về sự qua đời của người thân. Sau đó xem xét các nghi lễ tôn giáo rồi liên hệ với văn phòng của cơ sở tôn giáo phù hợp. Điều quan trọng là tìm di chúc nếu có để thực hiện đúng ước nguyện của người quá cố. Sau đó là sắp xếp để họ hàng từ khắp nơi về viếng xác. Nghĩa tử là nghĩa tận, rất cần thăm viếng nhau trong lúc đau buồn này. 
Một số quyết định quan trọng cần đưa ra, thí dụ chôn hay hỏa thiêu, ngày, giờ và địa điểm lễ tang, dùng loại áo quan nào? Ai sẽ khiêng quan tài? Có đăng cáo phó trên báo không? Có nhận tiền phúng điếu không, có chuyển tiền đến một hội từ thiện nào đó nhằm vinh danh người quá cố không? 


Một cách cử hành đám tang đặc biệt mà báo chí có nhắc tới là cô Miriam Birkbank. Hình ảnh cô ngồi trên bàn ăn với lon bia và một gói xì gà hạng sang là hình ảnh cô muốn mọi người nhìn thấy cô khi cô qua đời. Cơ thể cứng ngắc của người phụ nữ 53 tuổi này đã được đặt ngồi tại bàn ăn và trưng bày theo đúng yêu cầu của gia đình cô ấy. Chết ngồi chứ không nằm, bạn có thấy thoải mái trong tư thế ngồi không?

Tổ chức tang lễ xa hoa thường hay xảy ra tại Trung Hoa, mới đây một đám tang tốn đến 1,5 triệu đô Mỹ đăng trên tờ South China Morning Post đã làm cộng đồng mạng xôn xao. Để tỏ lòng tưởng nhớ đến người đã khuất, một gia đình ở thị trấn Ngọc Lâm, tỉnh Quảng Tây đã tổ chức một lễ tang "hoành tráng" với pháo hoa, tiệc lớn, đãi rượu nổi tiếng và thuốc lá đắt tiền. Một triệu rưởi đô Mỹ, nếu có bạn có dùng cách này không? Chạnh lòng tôi lại nghĩ tới những gia đình nghèo không có tiền chôn cha mẹ cho tròn chữ hiếu, phải bán cả thân mình, hoặc nhiều người chết phải bó trong manh chiếu, đem chôn trong âm thầm, thương tâm làm sao!

Màu đen hay trắng không hẳn là màu phải luôn được mặc trong tang lễ, vì có một đám tang khá nổi tiếng mà con cháu đã mặc màu hồng. Đó là đám tang của nữ danh ca Thái Thanh tại miền Nam California. Nữ ca sĩ Ý Lan, con gái đầu lòng của danh ca Thái Thanh, trong chiếc áo dài màu hồng phấn đã cho biết: Mẹ đã nhắn nhủ chúng tôi từ lâu là đừng mặc màu đen trông sợ lắm, vì thế chúng tôi mặc màu hồng, là màu mẹ thích nhất. Đó là màu hạnh phúc, cũng là để nhớ tới phòng trà "Đêm Màu Hồng" mà Thái Thanh hay hát lúc còn trẻ.


Điều này có thể phù hợp với phong tục của ngôi làng Rumani, khi nghĩa trang Merry của họ có những tấm bia mộ được trang trí đủ màu sắc tươi sáng, kèm với những dòng chữ khắc trên mộ đầy vui nhộn.

Hồi xưa ông bà ta hay tin dị đoan, cho rằng phải đặt tên cho con thật xấu để ma quỉ chê, không bắt con cháu chết trẻ, tôi có mấy người bạn tên Đực, tên Bé, tên rất xấu cũng vì lẽ này. Riêng với người Mông, khi đưa thi hài người chết vào quan tài người ta thường lấy kéo cắt hết quần áo cho te tua, tin rằng khi đến thế giới bên kia sẽ lừa được kẻ ác để nói rằng “Tôi là người nghèo khổ, quần áo rách rưới" để không bị quấy phá, linh hồn mới được yên ổn.

Ông bà ta xưa thì có phong tục "Gà mở cửa mả" để giúp người đã khuất siêu thoát, thường được làm sau 3 ngày khi có người thân qua đời. Gà con được buộc dây vào chân để gia chủ dắt đi quanh mộ phần 3 vòng. Tiếng gà con gọi gà mẹ tượng trưng cho hình ảnh người con gọi cha mẹ đã mất của mình, thể hiện sự tiếc thương, thiếu vắng.

Cứ mỗi ba năm, người Toraja lại quật mộ của những người đã mất lên, chăm sóc và thay áo mới cho họ. Những bộ xương này sau đó được diễn hành quanh ngôi làng như một phần của lễ hội Ma’nene, nghĩa là ‘Vệ sinh xác chết’. 
Sati là một nghi thức tang lễ của người theo đạo Hindu. Khi người chồng qua đời, người vợ quá cố sẽ phải tự thiêu trên hầm mộ của chồng hoặc tìm cách nào đó để tự tử. Nghi thức đó đã dần dần bị hạn chế; vì không hợp tình hợp lý nữa. Hồi xưa Việt Nam cũng có 4 chữ "Tiết Hạnh Khả Phong", tức là ca tụng người vợ ở vậy thờ chồng, không lấy người khác. Điểu này có lẽ cũng "xưa rồi Diễm"!

Phong tục của người Mông vùng Tây Bắc, khi người thân chết, họ thường giữ thi thể trong nhà, có khi đến nửa tháng để cúng tế và tìm ngày tốt đẹp mới làm tang lễ, nhiều thi thể khi mang đi chôn đã bắt đầu chảy nước và có dấu hiệu phân hủy... 

 

Ghê rợn nhất là dân tộc Dani ở Indonesia. Đối với họ, sự ra đi của một người thân trong gia đình là một mất mát quá lớn. Để xoa dịu nỗi đau buồn và đưa tiễn người chết về nơi an nghỉ, những người dân trong bộ tộc này đã thi hành nghi lễ cắt cụt ngón tay, nhằm bày tỏ nỗi buồn và lòng xót thương với người chết. Cắt cụt ngón tay thì rất khó để làm việc, sinh sống, tục lệ này hy vọng đã không còn nữa.

Còn người Yanomami hỏa táng rồi lấy chút tro của người chết trộn vào thức ăn, như món chuối nấu dùng trong ngày giỗ tưởng nhớ người quá cố. Họ làm như vậy là muốn linh hồn của người đã khuất sẽ sống trong họ mãi mãi. 

Khiêu vũ cùng người chết là một phong tục rất lạ của người Malagasy ở Madagascar. Phong tục này thường diễn ra 7 năm một lần, quanh khu mộ của gia đình. Trong buổi lễ này, xương cốt người đã khuất sẽ được đào lên rồi đem gói ghém vào một tấm vải liệm mới. Sau đó mọi người trong gia đình từ già đến trẻ sẽ cùng ôm những bọc vải này và nhảy múa. Cũng tại buổi lễ, người già sẽ giải thích với con cháu về công lao của những người đã nằm xuống. Dù thương mến công ơn người trong gia đình, nhưng ôm xương cốt mà hân hoan nhảy múa thì cũng hơi "ớn", bạn có sẽ làm không?

Bây giờ thì tôi xin đúc kết câu chuyện tản mạn linh tinh về đám tang này. Đầu bài khi nói về chuyện thủ tướng Trudeau hát, tôi chưa chia sẻ quan điểm của riêng mình. Rằng thì là dù không mấy thích người lãnh đạo trẻ tuổi đẹp trai này, vì nhiều điều ông làm cho đất nước Canada có vẻ yếu, nhưng tôi không trách ông đã hát 14 giây ấy. Ông đang ở khách sạn, "ngẫu hứng lý qua cầu" hát cho dzui, thì đâu có lỗi gì. Chừng nào ông ca hát líu lo trước quan tài của nữ hoàng thì mới nói chứ!  Hơn nữa bà nữ hoàng thượng thọ 96 tuổi, sống một đời giàu có tốt đẹp, đâu có gì mà phải khóc thương sầu thảm. 

Tỏ lộ tình yêu thương với người qua đời là điều nên làm, làm theo mức độ, phong tục nào thì tùy, đâu cần ra sức khóc mướn như tục lệ Việt Nam ngày xưa. Những điều lạ lùng về ma chay mà không tốt cho vệ sinh, sức khỏe, quá hao tốn rườm rà thì cần nên tránh. Tôi vẫn thích câu nói của nhà cách mạng Nguyễn Thái Học: "Chết mà có danh lưu truyền cho hậu thế thì ta nên chết. Sống mà chuốc lấy ô danh thì thà chết còn hơn". Victor Hugo cũng nói: "Chết chẳng là gì. Không sống mới đáng sợ".

Sống mà không dám nói, không chịu làm, không giúp đỡ ai, lại nếu làm chuyện xấu tiếng dơ để đời, thì thật là đáng trách. Hãy sống cho ra sống, quan trọng không phải mình đã chết như thế nào, mà là mình đã sống như thế nào. Không cần ca bài không tên của Vũ Thành An: "Khi lìa trần có mấy người đưa"? Đám tang lớn, bông hoa nhiều, nhưng thật sự việc mình làm đối với người khác khi còn sống là như thế nào thì mới thật sự quan trọng. 

Chúc bạn sống vui, sống khoẻ, sống tốt và con đường chuẩn bị cho sự ra đi về cõi sau thật tốt đẹp.

Nguyễn Ngọc Duy Hân

1 nhận xét:

Mời Nghe và Xem Thơ,Nhạc : HỬNG HỜ : Thy Lệ Trang,LHN Và Các Thi Hửu

Kính mời quí anh , chị nghe bài hát mới có tên Hững Hờ . Nhạc được trích từ một nhạc phẩm không lời tên Indifference . Lờ...