Người ta cho rằng: “Khi thói ích
kỷ trở thành lối sống của con người thì tình yêu thương và sự sẻ chia sẽ
chỉ còn là những giá trị lạc lõng”. Chúng ta hãy cùng suy ngẫm một chút
để thấy rằng, đằng sau vấn đề nổi cộm về một lối sống tiêu cực của con
người, là bài học vô cùng quý giá và sâu sắc.
Ảnh minh họa (nguồn: Báo mới).
Thói ích kỷ” trong nhận định trên nên được hiểu là lối sống thực dụng, vụ lợi, đặt quyền lợi, địa vị của bản thân lên trên hết, mà không coi trọng lợi ích của tập thể hay quyền lợi của người khác. Những người nhiễm “thói ích kỷ” nhất định sẽ thờ ơ với cộng đồng, thờ ơ với những người sống xung quanh, bởi tôn chỉ của họ là “đèn nhà nào rạng nhà ấy”, “sống chết mặc bay”. Hơn thế nữa, họ sẵn sàng vì quyền lợi của mình mà bỏ qua lợi ích chung của tập thể, hoặc thậm chí là gây tổn hại cho người khác.
Rõ ràng, trong ý niệm của những người
nhiễm “thói ích kỷ”, không thể nào tồn tại hai tiếng “sẻ chia”. Bởi “sẻ
chia” và “ích kỷ” là hai xu thế đối nghịch nhau. Nếu “ích kỷ” nghĩa là
chỉ biết đến bản thân mình, thì “sẻ chia” là hành động hướng về người
khác, “thương người như thể thương thân”. Người có khả năng sẻ chia là
người có tấm lòng nhân hậu, biết cảm thông và thấu hiểu. Thông qua sẻ
chia mà trái tim được sưởi ấm, linh hồn được cứu rỗi, và người với người
xích lại gần nhau hơn.
Sống trong cộng đồng, sẻ chia là cần
thiết. Nhưng tiếc thay, “thói ích kỷ” vẫn đang tồn tại như một xu thế
của xã hội hiện đại, con người bị cuốn vào vòng xoáy của giành giật, bon
chen và những toan tính vật chất. Nếu một ngày nào đó thế giới chỉ còn
lại những người ích kỷ, thì đời sống còn gì ngoài những trao đổi, mua
bán? Nếu mọi cá nhân đều vụ lợi, thực dụng thì bất kì điều gì người ta
làm – yêu, ghét, cười, nói, ăn cắp, tặng quà, làm từ thiện hay dồn ép
người khác vào đường cùng… – dù là việc gì đi nữa, tất cả chúng đều được
thực hiện nhằm mục đích nào đó, với chủ ý nào đó.
Nơi mà ích kỷ trở thành lối sống của con
người thì tình yêu và sự sẻ chia sẽ không còn đất sống. Người ta cũng
yêu đó, nhưng chỉ là “tỏ ra yêu”, “giả vờ yêu”, hoặc tự lừa bịp và ảo
tưởng rằng mình yêu, để được thỏa mãn lòng tham hay những nhu cầu mà họ
cố giấu. Nơi ấy, tình yêu và sự sẻ chia chỉ còn là “những giá trị lạc
lõng”, con người tự đào mồ để chôn cất trái tim mình… Cuối cùng, giả vờ
yêu cũng là điều khó nữa, sẽ có lúc trung tâm tình yêu co lại, con người
đi đến lãnh cảm, lạnh lùng và khô cứng. Lạnh lùng và khô cứng – nên nhớ
rằng đây là những tính chất của xác chết.
Khi thói ích kỷ trở thành lối sống của con người thì tình yêu thương và sự sẻ chia sẽ chỉ còn là những giá trị lạc lõng.
Đây là một nhận định đúng đắn, được nêu
ra như là lời cảnh tỉnh cho tất cả mọi người, đặc biệt là những ai đã và
đang nhiễm “thói ích kỷ”. Tuy nhiên, ta hãy đào sâu suy nghĩ thêm một
chút. Liệu con người có thể sống hoàn toàn không ích kỷ? Và liệu bạn có
sẵn sàng luôn nhận phần thiệt thòi về mình? Vì điều gì?
Chúng ta nói thêm về một khái niệm, là
“hy sinh”, với ý nghĩa tự nguyện mất đi thứ gì đó của mình cho người
khác. Ích kỷ hay hy sinh đều không phải là điều tất yếu để có thể tồn
tại, cũng không nhất định khiến cho chúng ta hạnh phúc hơn. Một người
ích kỷ chẳng khi nào vui được, anh ta đã lãnh cảm rồi, sao còn vui được
nữa?
Người biết hy sinh vì người khác thì có
vẻ hạnh phúc hơn, nhưng niềm vui của anh ta cũng không trọn vẹn. Anh ta
cảm thấy thiếu vắng hay mất mát thứ gì đó, song vì anh ta làm việc tốt,
“khác người” nên những người ích kỷ xung quanh cứ ca tụng anh ta, khiến
anh ta có cảm giác rằng mình tốt thật. Không nên ích kỷ và cũng không
nhất thiết phải hy sinh, vậy thì điều gì còn lại?
Có một điều may mắn là “thói ích kỷ”
không thuộc về bản chất ban sơ của chúng ta, và “hy sinh” cũng không là
bản tính của ta. Chúng chỉ là những phẩm chất khả dĩ mà ta tiếp thu và
bộc lộ trong quá trình sống. Bên trong một người ích kỷ – nếu chưa đi
đến lãnh cảm – thường khởi lên những “tiếng nói nội tâm” khi anh ta làm
điều gì đó trái với bản tính của mình. Và “tiếng nói” ấy rất nhỏ bé,
tinh tế, thậm chí là phi ngôn ngữ. Anh ta có thể đối diện với nó hoặc
phớt lờ nó. Và dù anh ta có nhận ra hay không thì nó vẫn có đó. Nắm bắt
được “tiếng nói nội tâm” là dần bắt đầu sống thuận với bản chất của
mình. Sống thuận với bản chất của mình thì những phẩm chất đẹp đẽ trong
ta cũng tự nhiên hiển lộ.
Một đứa trẻ khi chưa chịu sự giáo dục của
người lớn về “được”, “mất”, “thiệt”, “hơn”, thường sống rất tự nhiên.
Nó không biết hy sinh là gì, nó cho vì nó muốn thế, nó cho mà không hề
bận tâm. Nó làm mọi thứ từ niềm vui của chính nó, hạnh phúc của chính
nó. Nó không làm thế vì người khác nên không cảm thấy mất mát chút nào.
Đó là sự cống hiến cao cả nhất, vượt trên cả hy sinh… Không những thế
đứa trẻ còn vượt lên khỏi tính ích kỷ nữa.
Người ích kỷ là kẻ nông cạn, chỉ biết đến
vật chất, quyền lợi và hư vinh, coi những thứ này là mục tiêu của đời
mình. Đứa trẻ biết nhiều thứ quý giá hơn, như là tình yêu, như là sẻ
chia… Đứa trẻ không chỉ sống vì quyền lợi, nó sống vì cuộc sống (và
quyền lợi chỉ là một phần trong đó). Nếu coi sự cho đi là để nhận lại
tình yêu và hạnh phúc cho mình thì cái “ích kỷ” ấy đã ở một tầm cỡ khác
rồi.
Vui thay ta sống hồn nhiên, không ưu
phiền, không hy sinh mà hy sinh, ích kỷ mà không ích kỷ. Ta sống toàn
vẹn với thân thể này, trí tuệ và trái tim này… Thế rồi ích kỷ tự tiêu.
Thế rồi, tình yêu tràn đầy.
Du Li
Bài viết đã được ĐKN biên tập lại.
Thói ích kỷ chỉ mang lại nỗi buồn cho chính mình
Trả lờiXóa