Má Ơi! Con Vịt Chết Chìm - Hàn Sĩ Nguyên

Tôi vốn nguời miền Bắc, quê quán ở xứ lụa La Phù, Hoài Đức, Hà Đông, được thấm nhuần những lời ru

“Ạ ơi ơi, Ạ ời ời” đầy tình tự quê hương từ thuở nhỏ.

Tình cảm đối với điệu ru ấy là trường cửu, là vĩnh viễn, là bất diệt.

Thế rồi, cuộc đời đưa đẩy, mười năm lăn lóc ở Vĩnh Long, và Trà Vinh giúp tôi biết đến và yêu mến vô cùng những câu hát :

“Ầu ơ”.

Sau này, dù đi đâu, về đâu, ở đâu thì những câu hát điệu hò ấy vẫn mãi mãi còn nguyên trong ký ức. Đây là vài câu hát tiêu biểu của điệu ru “Ầu ơ” phương Nam ấy:

Ví dầu cầu ván đóng đinh

Cầu tre lắt lẻo, gập ghềnh khó đi

Khó đi, mẹ dắt con đi

Con đi trường học, mẹ đi trường đời

Hay là :

Má ơi đừng gả con xa

Chim kêu vượn hú biết nhà má đâu

Hay là :

Bước ngang qua nhà má

Tay tui xá

Cẳng tui quỳ

Vì thương con má sá gì thân tui

Hay là :

Chiều chiều ong nữ đi đăng

Cá tôm nhảy hết nhăn răng cười hoài.

Hay là :

Má ơi con vịt chết chìm, Con thò tay con vớt, Con cá lìm kìm nó đớp tay con! v.v .....

Một điều lạ lùng là nội dung những câu hát ấy nhiều khi đơn sơ lắm, thậm chí... vô nghĩa nữa... nhưng hiệu quả thấm nhuần của chúng vẫn là vô cùng vô tận: mãi mãi đi sâu vào lòng người, nghe một lần rồi không thể nào mà quên đi cho được!

- Về Mấy Câu Hát “MÁ ƠI ! CON VỊT CHẾT CHÌM”

“Má ơi ! Con vịt chết chìm

Con thò tay con vớt,

Con cá lìm kìm nó đớp tay con”

Tôi tách ra thành ba dòng, nhưng thật ra xét về mặt hình thức, chỉ có hai câu thuộc thể loại “Lục bát MORE” (Lục bát thêm vào):

Má ơi ! Con vịt chết chìm

(Con thò tay con vớt) Con cá lìm kìm nó đớp tay con

Vần được gieo ở chữ thứ tư trong câu bát chính thể (chìm - kìm)

Lời thơ thì vô cùng đơn sơ, với những hình ảnh chân quê “con vịt, con cá lìm kìm” .

Thật là bình dị thế thôi, không có văn chương, hoa hoè, hoa sói chi hết!

Về mặt nội dung, khởi đầu bằng tiếng gọi :

“Má ơi !” ngọt ngào, dễ thương.

Tiếp ngay theo đó là cái hình ảnh ngược đời:

“Con vịt chết chìm” “Cá lìm kìm đớp tay con”

Vịt thì có chết chìm bao giờ? Cá lìm kìm cũng vậy nữa, con cá nhỏ xíu chuyên bơi lội trên mặt nước này hễ thấy nước xao động là... nhảy, là lặn mất tăm luôn, nó có bao giờ cắn, đớp, hoặc chích ai đâu!

Nhưng chính từ những cái ngược đời ấy mà thể hiện được hình ảnh một cô gái bé nhỏ rõ là thơ ngây, đang nhõng nhẽo mẹ!

Đọc lời thơ chân quê ấy đã thấy hay, nghe ru “Ầu ơ” mấy câu ấy lại càng thấm thía, nhớ đời vậy. Cái ngày mà tôi được nghe ru Ầu ơ mấy câu ấy cách nay đã lâu lắm rồi, chính xác là 29 năm. Hai mươi chín năm ròng, các bạn ạ! Hai mươi chín năm nhưng “Con vịt chết chìm” và “Con cá lìm kìm đớp tay” vẫn như còn quanh quất đâu đây!

Hàn Sĩ Nguyên ( Tác giả )

TQĐ chuyển