CHỨNG TEO RÚT BẮP THỊT
Dịch và bổ sung cước chú: Phạm Văn Bân Fàn Wénbīn,范文彬- July 08, 2023
Copy từ http://tneu.blogspot.com/2023/07/chung-teo-rut-b
Dẫn nhập của người dịch:
Triết lý Nhà Phật tóm gọn kiếp sống của con người qua bốn giai đoạn: sinh, lão, bệnh, rồi tử. Tôi thiển nghĩ là rõ ràng hai giai đoạn lão và bệnh quyện lẫn vào nhau - không nhất thiết phải lão rồi mới mắc bệnh. Tuy nhiên, nói chung, hầu hết người ta đều tuần tự diễn biến như vậy, trừ khi qua đời bất thình lình vì tai nạn, hoặc mắc bệnh ngặt nghèo và mất sớm. Dù thế nào, tinh túy của triết lý Nhà Phật là giữ tâm trạng chấp nhận để thoát khổ của vòng sinh tử liên miên, đời đời kiếp kiếp.
Một nguyên nhân và cũng là dấu hiệu cho cả lão và bệnh là hiện tượng bị mất bắp thịt. Đây là một lý do mà trớ trêu thay, đại đa số người ta không biết đến, kể cả bác sĩ trong nhiều chuyên khoa.
Y khoa có hai tiếng để chỉ sự mất bắp thịt, đó là hai chứng cachexia và sarcopenia - cả hai tiếng này đều xuất phát từ tiếng Greek/Hy-lạp.
Theo nghĩa đen, chứng cachexia/cachexia/惡病體質: ác bệnh thể chất (tiếng Greek: “cac” nghĩa là ‘xấu/bad,’ và “hexis” nghĩa là ‘tình trạng/condition’: tình trạng tồi tệ) có thể dịch theo nghĩa bóng là bệnh-nặng, liên quan đến các căn bệnh tiềm ẩn, gây ra tình trạng mất bắp thịt liên tục mà không thể phục hồi hoàn toàn qua việc bổ sung dinh dưỡng. Cachexia là tiếng chung, bao trùm một loạt bệnh mà phổ biến nhất là ung thư, congestive heart failure/suy tim sung huyết, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính/chronic obstructive pulmonary disease, bệnh thận mãn tính, và AIDS.
Chứng teo rút bắp thịt (sarcopenia/sarcopenia/肌肉減少症 cơ nhục giảm thiểu chứng (tiếng Greek: “sarco,” nghĩa là thịt/flesh, và “penia” nghĩa là sự thiếu sót/deficiency hay nghèo nàn/poverty) là một hội chứng bắp thịt bị suy giảm do tuổi tác và khi tình trạng này trở nên tồi tệ hơn sẽ dẫn đến suy giảm sức mạnh của bắp thịt và hoạt động thể chất hàng ngày một cách đáng lo ngại.
Cả hai chứng cachexia và sarcopenia đều cho thấy rõ vấn đề lão là do bị mất bắp thịt. Tình trạng teo rút bắp thịt ở người cao tuổi qua diễn trình lão hóa có thể bị tăng nhanh do các yếu tố bệnh lý và hành vi như suy dinh dưỡng và phong cách sống ít vận động (la dénutrition et la sédentarité).
Bắt đầu từ 40 tuổi trở lên, trong phong cách bình thường, người ta sẽ bị mất dần bắp thịt, và ước tính đến khoảng 65 tuổi đến 80 tuổi, diễn trình teo rút bắp thịt sẽ nhanh hơn trước đó, và sẽ mất đến 50% bắp thịt khiến cho da bị nhăn nheo, bắp thịt tay chân và mông không còn săn chắc mà bị nhão ra, đi đứng không vững, dễ té ngã, v.v. Thể dục bằng cách đi bộ và tập tạ dumbbells bao giờ cũng là cách tốt nhất để làm chậm diễn trình teo rút bắp thịt - tức là giúp cho tự-điều-khiển tất cả cử động/autonomous trong sinh hoạt hàng ngày.
Các triệu chứng của teo rút bắp thịt là:
• Mất sức chịu đựng/stamina về thể chất lẫn tinh thần
• Khó khăn trong các hoạt động đi đứng, cử động hàng ngày.
• Bước đi chậm.Khó khăn để bước lên cầu thang.
• Khó giữ thăng bằng và dễ bị té ngã.Khối lượng bắp thịt bị suy giảm.
Đáng lưu ý là sau khi đã mất bắp thịt nhưng chịu khó tập tạ dumbbells thì bắp thịt chắc chắn được phục hồi; đó là kinh nghiệm thực tế trong 10 năm qua của tôi.
Cách tập tạ dumbbells của tôi đơn giản: mua 2 quả tạ như hình trên, 10 lbs/quả, tập 30 phút/ngày trong 5 ngày/tuần, tập ở nhà vào bất cứ lúc nào muốn tập, với 5 thế kích động toàn thân thể như xoay trái và phải, deadlifts, gập lưng phía trước và sau giống như cúi lạy, đứng, ngồi, và đẩy tạ lên xuống. Rất hiệu quả - tôi không hề bị trở ngại khi đi, đứng, nằm, ngồi, chạy hay bước lên hay bước xuống cầu thang, không bị đau thắt lưng, bả vai, và nhất là tối ngủ sâu, rất ngon giấc!
Dưới đây là bốn bài dịch sang tiếng Việt (bản gốc tiếng Anh đính kèm ngay sau bài dịch), có tựa đề:
• The muscle-wasting condition ‘sarcopenia’ is now a recognised disease. But we can all protect ourselves - Tình trạng gầy-mòn-bắp-thịt ‘sarcopenia’ nay được công nhận là một bệnh. Nhưng tất cả chúng ta đều có thể tự bảo vệ mình.
• Muscle Loss in Older Adults and What to Do About It - Sự Mất Bắp Thịt ở Người Lớn Tuổi và Làm Sao Đối Phó
• Slowing or reversing muscle loss - Làm chậm hoặc đảo ngược diễn trình mất bắp thịt • Muscle Is the Cornerstone of Longevity - Bắp Thịt là Nền Tảng Quan Trọng của Tuổi Thọ
Bài
1: Tình trạng gầy-mòn-bắp-thịt ‘sarcopenia’ nay được công nhận là một
bệnh. Nhưng tất cả chúng ta đều có thể tự bảo vệ mình.
Khi chúng ta già đi, khổ cỡ và sức mạnh của bắp thịt dần dần tồi tệ hơn. Điều này có thể ảnh hưởng đến khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày của chúng ta như đứng lên khỏi ghế, bước lên cầu thang hoặc xách đồ tạp hóa.
Đối với một số người, việc gầy-mòn-bắp-thịt 1 trở nên nghiêm trọng hơn, dẫn đến té ngã, yếu ớt, bất động và mất khả năng tự điều khiển.
1 Gầy-mòn-bắp-thịt dịch chữ muscle-wasting: sự suy yếu, teo rút, và mất bắp thịt gây ra do bệnh tật hoặc do không dùng đến. Gầy-mòn-bắp-thịt làm giảm sức mạnh và khả năng cử động.
https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms/def/muscle-wasting:
Những người bị mất khối lượng bắp thịt, sức mạnh và chức năng rõ rệt có thể đang mắc phải một tình trạng gầy-mòn-bắp-thịt nghiêm trọng nhưng ít được nhận biết được gọi là chứng teo rút bắp thịt/sarcopenia. Chứng teo rút bắp thịt đối với bắp thịt cũng giống như chứng loãng xương đối với xương của chúng ta.
Chứng teo rút bắp thịt nay được công nhận là một căn bệnh sau khi được bổ sung vào danh sách chính thức của các bệnh của Úc, được gọi là (ICD-10-AM).
Do tình trạng này có thể ảnh hưởng đến gần một phần ba số người lớn tuổi trong cộng đồng,2 nên đã đến lúc tác động của nó được công nhận và nói đến.
2 Đọc thêm: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30052707/
The prevalence of sarcopenia in community-dwelling older adults, an exploration of differences
between studies and within definitions: a systematic review and meta-analyses
Điều đáng mừng là những người bị teo rút bắp thịt có thể tái-xây-dựng khối lượng bắp thịt và sức mạnh thông qua tập luyện sức mạnh hoặc sức đề kháng và một số điều chỉnh cách ăn uống. Trong thực tế, đây là những điều mà tất cả chúng ta có thể làm để bảo vệ chính chúng ta.
Nguyên nhân gây teo rút bắp thịt?
Lão hóa làm gián đoạn khả năng của cơ thể trong việc sản xuất chất đạm/proteins cần thiết để phát triển hoặc duy trì bắp thịt. 3 Khi chúng ta già đi, cũng có ít tín hiệu hơn được gửi từ não đến bắp thịt, dẫn đến sự mất khối lượng và khổ cỡ của bắp thịt.
3 Đọc thêm:
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/?term=Nutritionally+essential+amino+acids+and+metabolic+si
gnaling+in+aging, Nutritionally essential amino acids and metabolic signaling in aging.
Các nguyên nhân khác gây teo rút bắp thịt có thể bao gồm:
• Không hoạt động về thể chất
• Suy dinh dưỡng
• Thay đổi nội tiết tố/hormones như testosterone và nội tiết tố tăng trưởng
• Sự xuất hiện của các bệnh-liên-quan-đến-tuổi-già khác
Ai mắc chứng teo rút bắp thịt?
Ước tính rằng chứng teo rút bắp thịt ảnh hưởng từ 10% đến 30% người lớn tuổi sống trong cộng đồng, thay đổi tùy theo lứa tuổi và nhóm dân tộc. Chứng teo rút bắp thịt tăng lên khoảng từ 40% đến 50% ở những người trên 80 tuổi hoặc sống trong viện dưỡng lão, và lên đến 75% ở những bệnh nhân nội trú lớn tuổi trong bệnh viện.
Chứng teo rút bắp thịt phổ biến nhất ở người lớn tuổi, nhưng cũng có thể xảy ra sớm hơn trong đời. Ở lứa tuổi 40, khối lượng bắp thịt và sức mạnh bắt đầu suy giảm, và nếu không có sự can thiệp như tập thể dục thường xuyên thì sự mất mát này sẽ tăng nhanh theo tuổi tác. Ở tuổi 70, có tới một nửa khối lượng bắp thịt bị mất đi và phần mất này thường được thay thế bằng các mô mỡ và mô xơ, đặc biệt ở những người không vận động.
Chứng teo rút bắp thịt thường có ở những người mắc các bệnh khác như ung thư, tiểu đường loại 2, bệnh thận mãn tính và bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính. Có nhiều loại thuốc được dùng để điều trị những tình trạng này nhưng có thể góp phần gây ra chứng teo rút bắp thịt, bởi vì chúng có thể gây ra sự mất cân bằng trong chuyển hóa bắp thịt và phá vỡ các đường điều khiển khối lượng bắp thịt.
Tuy nhiên, bởi vì nhiều chuyên viên y tế có ít kiến thức về chứng teo rút bắp thịt và hậu quả của nó, nên họ không nhất thiết phải xem xét hoặc điều trị tình trạng gầy-mòn-bắp-thịt do tuổi tác, cách ăn uống hoặc thuốc men.
Hậu quả của chứng teo rút bắp thịt
Bắp thịt của bộ xương/skeletal muscle là cơ quan lớn nhất trong cơ thể, chiếm khoảng 40% trọng lượng cơ thể. Bắp thịt của bộ xương tối cần thiết cho cả chức năng vận động lẫn trao đổi chất/metabolic functions như điều tiết lượng đường trong máu. Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi chứng teo rút bắp thịt có liên quan đến nhiều hậu quả bất lợi cho sức khỏe.
Chứng teo rút bắp thịt có liên quan đến suy giảm khả năng vận động, loãng xương, té ngã, gãy xương, yếu ớt/frailty, kết quả kém sau giải phẫu, thể chế hóa/institutionalisation,4 nhập viện, suy giảm phẩm chất trong cuộc sống và chết sớm/premature death.
4 Trong xã hội học, thể chế hóa là diễn trình đưa một số quan niệm (thí dụ: niềm tin, chuẩn mực, vai trò xã hội, giá trị cụ thể hoặc phương thức của hành vi) vào trong một tổ chức, hệ thống xã hội hoặc xã hội nói chung. Jean-Jacques Rousseau viết trong tác phẩm Hợp đồng Xã hội rằng “Nô lệ mất tất cả mọi thứ trong xiềng xích của họ, ngay cả mong muốn thoát khỏi chúng: họ yêu thích tình trạng tôi tớ của họ.” Thể chế hóa là một diễn trình tương tự. In sociology, institutionalisation (or institutionalization) is the process of embedding some conception (for example a belief, norm, social role, particular value or mode of behavior) within an organization, social system, or society as a whole. Jean-Jacques Rousseau wrote in his opus The Social Contract that “Slaves lose everything in their chains, even the desire of escaping from them: they love their servitude.”Institutionalization is a similar process.
Điều trị chứng teo rút bắp thịt
Hiện nay không có thuốc nào được phê duyệt để điều trị chứng teo rút bắp thịt, và nghiên cứu để khẳng định loại thuốc mới vẫn chưa có kết luận. Khuynh hướng có hiệu quả nhất mà chúng ta có là tập luyện sức đề kháng hoặc sức mạnh/resistance or strength training, nên được tập luyện ít nhất hai lần một tuần và kết hợp với sự can thiệp về dinh dưỡng (giàu-protein/protein-enriched).
Bắp thịt của bộ xương có khả năng thích nghi và tái tạo rất đáng kể để đáp ứng với trọng tải. Gia tăng khối lượng bắp thịt 5-10% và cải tiến sức mạnh bắp thịt 30-150% đã được quan sát thấy sau 12 tuần tập luyện sức đề kháng, ngay cả ở bệnh nhân lớn tuổi trong viện dưỡng lão và bệnh nhân nhập viện và những người rất già. Điều này tương đương với việc lấy lại khối lượng bắp thịt đã mất trong hơn một thập niên.
Mọi người sẽ đáp ứng được với tập luyện sức đề kháng nếu được quy định phù hợp, nhưng có ít hơn 15% người Úc lớn tuổi tham gia tập luyện sức đề kháng hai lần một tuần.
Những sinh lý gia về tập thể dục được-công-nhận là những người ở vị trí tốt nhất để kê đơn và cung cấp các chương trình tập thể dục được-dựa-trên-bằng-chứng cho người lớn tuổi và những người mắc các bệnh mãn tính bao gồm chứng teo rút bắp thịt.
Các yếu tố dinh dưỡng, chẳng hạn như protein, cũng rất quan trọng để duy trì bắp thịt, đặc biệt ở những bệnh nhân lớn tuổi có thể bị suy dinh dưỡng. Để bảo đảm bảo đủ lượng protein mỗi ngày, hầu hết mọi người nên nhắm đến một đến ba khẩu phần thịt nạc, thịt gia cầm, cá/hải sản, trứng, nuts/hạt hoặc các loại đậu.
Lượng sinh tố D bị thấp cũng có liên quan đến yếu bắp thịt và té ngã. Phơi nắng mặt trời là cách chính để có được sinh tố D, nhưng khi thích hợp, bác sĩ có thể đề nghị uống bổ sung sinh tố D.
Hãy tiến về phía trước
Việc công nhận chứng teo rút bắp thịt là một căn bệnh riêng biệt tại Úc là rất quan trọng để nâng cao nhận thức về tình trạng này giữa các chuyên viên y tế và cộng đồng rộng lớn hơn.
Nâng cao nhận thức sẽ dẫn đến điều trị thường xuyên tốt hơn cho những người bị chứng teo rút bắp thịt. Thí dụ: bác sĩ lão khoa xác định bệnh nhân bị chứng teo rút bắp thịt có thể giới thiệu họ đến một sinh lý gia về tập thể dục theo kế hoạch quản trị bệnh mãn tính, bao gồm tối đa năm buổi trị liệu được-giảm-giá bởi Medicare với chuyên viên y tế trong một năm.
Nói rộng hơn, sự công nhận là một bước tối cần thiết nếu chúng ta muốn thấy có bất cứ thay đổi nào đối với chính sách y tế công cộng. Sự công nhận sẽ giúp thu thập dữ liệu nghiêm ngặt hơn về mức độ phổ biến của chứng teo rút bắp thịt, và mở đường cho các nguồn lực bổ sung được nhắm mục tiêu vào việc phòng ngừa.
Ngay bây giờ, thách thức lớn nhất trong lãnh vực này là chẩn đoán chính xác và thuần nhất tình trạng bệnh. Loại đánh giá về khối lượng bắp thịt, sức mạnh và chức năng được dùng để chẩn đoán chứng teo rút bắp thịt vẫn tiếp tục được tranh luận. Chúng ta cần tiến tới một định nghĩa quốc tế duy nhất bao gồm các tiêu chuẩn cụ thể theo vùng và nhóm dân tộc.
(còn tiếp Bài 2 ...)
bệnh này rất nguy hại
Trả lờiXóa