HÒN VỌNG PHU - Sự Tích Dân Gian

Sự tích dân gian:

       

 Hòn Vọng Phu (Đá Chờ Chồng), được truyền tụng qua nhiều sự tích khác nhau, ở những nơi khác nhau, trong đó đáng ghi nhận nhứt là HÒN VỌNG PHU ở biển Đề Gi, Huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định. Theo đó, sự tích được kể như sau:

         Ngày xưa, có đôi vợ chồng nghèo sinh được hai mụn con. Năm đó, đứa lớn là trai mười một tuổi, đứa bé là gái lên sáu tuổi. Mỗi lần hai vợ chồng đi làm ngoài đồng hay đi đâu vắng thường để hai đứa con ở nhà, căn dặn đứa lớn trông nom em gái.

       Một hôm trước khi đi làm, người mẹ trao cho hai con một cây mía, bảo con lớn ở nhà chặt mía cho em ăn. Đứa anh ở nhà tìm dao chặt mía, không ngờ khi nó vừa đưa dao lên chặt, thì lưỡi dao sút cán văng vào đầu em. Cô bé ngã quay lăn ra bất tỉnh nhân sự, máu đỏ lênh  láng cả một vạt đất. Thấy thế, người anh tưởng em gái mình đã chết, hoảng sợ bèn bỏ nhà mà trốn đi.

       Cậu bé đi, đi ….rồi đi mãi. Trên bước đường lưu lạc, cậu xin ở nhà này một ít lâu rồi bỏ đi làm bạn hay làm mướn giúp việc ở nhà khác. Trong hơn mười lăm năm trời gian khổ trôi qua, cậu không biết mình đi những xứ nào, cơm ăn của bao nhiêu nhà. Cho đến lần cuối cùng, cậu xin vào làm con nuôi một người đánh cá ở miền vùng biển tỉnh Bình Định. Nghề chài lưới đã giữ chân cậu bé lại ở đây.

        Ngày lại ngày nối nhau trôi qua. Cậu bé đã lớn lên, rồi chàng thanh niên đã kết duyên cùng một cô gái xinh đẹp trong làng. Vợ chàng cũng thạo nghề đan lưới. Mỗi lúc thuyền của chồng về bãi, vợ nhận lấy phần cá của chồng, quảy ra chợ bán. Sau hai năm có được mụn con, hai vợ chồng cảm thấy sung sướng vô hạn.

       Một hôm thấy biển động, chàng nghỉ ở nhà để vá lưới. Cơm trưa xong, vợ xõa tóc nhờ chàng bắt chí trong lúc đứa con của họ đi chập chững trước sân nhà, bốc cát chơi một mình. Vô tình chàng thấy vợ có một cái sẹo to bằng đồng tiền ở trên tai bên phải, chồng lấy làm ngạc nhiên vì bấy lâu nay mái tóc đen của vợ đã luôn che kín cái sẹo không cho một người nào biết, trong số đó có cả chồng mình. Thấy thế, anh liền hỏi về lai lịch chiếc sẹo. Vợ vui miệng kể:

     “Ngày đó cách đây hơn hai mươi năm, em mới bằng con mình một tí đã biết gì đâu, anh ruột của em chặt mía cho em ăn. Chao ôi! Cái mũi mát tai hại đã trúng em. Em ngất đi. Sau này, em mới biết lúc đó hàng xóm đã đổ tới cứu chữa rất lâu cho đến khi cha mẹ em về thì mới chạy tìm thầy thuốc. May làm sao, em vẫn sống để nhìn lại cha mẹ. Nhưng lại mất đi người anh ruột có lẽ vì anh của em sợ quá đã bỏ trốn. Cha mẹ em cố ý tìm kiếm khắp nơi, nhưng tuyệt nhiên không có tin tức gì. Rồi sau đó, cha mẹ em vì quá thương con nên buồn rầu, thành ra mang bệnh, kế tiếp nhau qua đời. Phần em, từu đó không còn người nương tựa, lại bị người ta lập mưu cướp hết của cải và đem bán cho thuyền buôn. Em không ở yên một nơi nào cả, rày đây mai đó, cuối cùng vào nhà người đánh cá làm phụ việc và đến đây rồi gặp anh…”

        Lúc đó, sau lưng người vợ đang kể chuyện, nét mặt của anh chồng biến sắc khi biết là mình lấy nhầm phải đứa em ruột. Lòng người chồng càng bị vò xé đớn đau nát cả tim vì tin cha me, tin quê quán do vợ nói ra. Nhưng anh chồng vẫn cố gắng ngăn cản cảm xúc của mình, gói kín sự bí mật đau lòng đó lại, không cho người vợ biết.

        Qua mấy ngày sau, sóng gió yên lặng, người chồng chở lưới ra biển đánh cá. Nhưng lần này chàng đi, một đi không bao giờ trở lại. Người vợ ở nhà trông đợi chồng ngày một mòn mỏi sắc nét. Nàng không hiểu tại sao mỗi khi đánh cá xong, giữa lúc đêm tối, mọi người đều cho thuyền chở về đất liền, thì chồng mình lại dong buồm đi biệt tích!.

       Mỗi chiều nàng lại bồng con trèo lên hòn núi ở cửa biển, con mắt đăm đăm nhìn về phía chân trời xa thẫm, mù mịt. Tuy nước mắt bấy giờ đã khô kiệt, sức đã mỏi mòn, nhưng người đàn bà đó vẫn không quên trèo núi trông chồng. Hình bóng ấy đối với dân làng trở thành quen thuộc. Về sau cả hai mẹ con đều chết cứng hóa ra thành đá.

         Hòn đá ấy ngày nay vẫn còn trên đỉnh núi ở bên cửa biển Đề Gi, thuộc huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định. Người ta vẫn gọi đó là Đá Trông Chồng hay Hòn Vọng Phu. (Hòn: đá; Vọng: trông chờ; Phu: chồng)

        Ngoài sự tích Hòn Vọng Phu ở Bình Định như trên, Hòn vọng phu trong sự tích khác cũng cho rằng đó chính là đá Vọng Phu tại Đồng Đăng, Lạng Sơn. Nên trong ca dao Việt Nam đã có câu:

        Đồng Đăng có phố Kỳ Lừa,

        Có nàng Tô Thị, có chùa Tam Thanh

        Tuy nhiên, hòn Vọng Phu nổi tiếng ở Đồng Đăng đã bị vỡ nát vào năm 1991. Sau này, một tượng bằng xi măng được đưa lên thay thế. Ngoài ra, cũng có các hòn vọng phu khác như:

        - Hòn vọng phu trên đỉnh núi M'drak, tỉnh Đắk Lắk

        - Hòn vọng phu trên đỉnh núi Nhồi, Tỉnh Thanh Hoá

        - Hòn vọng phu bên bờ khe Giai, bản Cơ Lêc, Tỉnh Nghệ An. Ca dao Việt Nam có câu:

         Ngước mắt nhìn sang,

         Đá vọng phu ôm con trán ướt.

         Mắt đăm đăm nhìn nước sông Giai...

        Cũng có tên một sự tích dân gian truyền miệng ở miền Bắc Việt Nam: Đó là Nàng Tô Thị, kể về một người đàn bà chờ chồng hóa thành đá, có lẽ lấy từ một sự tích ở Trung hoa.

        Nhưng đặc biệt nhất là Hòn vọng phu trong tác phẩm của Nhạc sĩ Lê Thương lại có nội dung khác hoàn toàn với những sự tích kể trên. Cũng với câu chuyện về người vợ chờ chồng đến hóa đá, Lê Thương đã xây dựng nên câu chuyện khiến ai đã một lần nghe qua đều phải xúc động. Trong trường ca này, Lê Thương đã sử dụng nhuần nhuyễn âm giai ngũ cung của Việt Nam phối hợp với tiết điệu Tây phương để kể về mối tình chia cắt của người chồng và người vợ do chiến tranh loạn lạc gây ra. Khi chiến tranh bùng nổ, người chồng theo lệnh vua tòng quân với lời hẹn ước chỉ một thời gian sẽ trở về. Hai vợ chồng, "người đi ngoài vạn lý quan san, người đứng chờ trong bóng cô đơn." (Hòn vọng phu 1)

        Rồi thời gian cứ bằng bẵng trôi qua. Người vợ chờ đợi mãi vẫn không thấy chồng trở về. Chiều nào nàng cũng bồng con ra ngóng tin chồng; vết chân nàng đi dần hằn sâu trên phiến đá. Cỏ cây, hoa lá, sông núi, nước non,... cả đất trời đều thương cảm cho nàng, đều giúp nàng ngóng tìm chồng, "xem chàng về hay chưa?". Ngóng trông mãi đến lúc tất cả đều khuyên nàng đừng chờ đợi nữa, hãy "trở về chớ đừng để xuân tàn". Thế nhưng, nàng vẫn chờ, chờ và chờ mãi nơi ấy. Nước mưa, bụi thời gian tuôn xối xả lên nàng, "thấm vào đến tận tâm hồn đứa con". Ngày tháng dần trôi, nàng và con dần dần hóa thành đá vì chờ chồng. (Hòn vọng phu 2)

         Người chồng – sau khi vượt qua biết bao gian khổ, hiểm nguy chống giặc– cuối cùng đã thực hiện được lời hứa là trở về với nàng nhưng…… đã quá muộn. Nàng đã không còn để gặp chồng, chỉ còn "vết bước đi trên phiến đá mòn còn in dấu" và nỗi tiếc thương lưu truyền mãi đến muôn đời sau. (Hòn vọng phu 3)

        Theo đó thì:

· Hòn vọng phu 1: Đoàn người ra đi trong đó có đoạn:

Lệnh vua hành quân trống kêu dồn,

Quan với quân lên đường

Ðoàn ngựa xe cuối cùng

Vừa ruổi theo lối sông

Phía cách quan sa trường

Quan với quân lên đường

Hàng cờ theo trống dồn”…

· Hòn vọng phu 2: Ai xuôi vạn lý.

Người vọng phu trong lúc gió mưa....
Bế con...đã hoài công để đứng chờ,

Người chồng... đi đã bao năm chưa thấy về,

Đá mòn nhưng hồn chưa mòn giấc mơ, có.......
Có ai xuôi vạn lý, nhắn đôi câu giúp nàng, lấy cây hương thật quý, thấp lên thương tích chàng....Ta....cố đợi nghìn năm, một nghìn năm khác sẽ qua đến khi núi lỡ sông mòn... mới mong đến... hòn... vọng... phu...

· Hòn vọng phu 3: Người chinh phu về.

Vui ra đi rồi không ước hẹn ngày về,
Ai quên ghi vào gan đã bao nguyện thề.
Nhìn chân trời xanh biếc bao la,
Người mong chờ vẫn nhớ nơi xa…..
Bao nhiêu năm bồng con đứng đợi chồng về,
Bao nhiêu phen thời gian xóa phai lời thề,
Người tung hoành bên núi xa xăm,
Người mong chồng còn đứng muôn năm.

        Dù sự tích nào, câu chuyện về HÒN VỌNG PHU đã nói lên đức tính cao đẹp của người phụ nữ Việt nam. Chồng ra đi, người vợ ở nhà một lòng thủy chung, nuôi con và kiên tâm chờ đợi ngày chồng trở lại, đến đổi đã hóa thành đá. Câu chuyện sẽ còn lưu gương mãi ngàn năm.

        Cao đẹp thay người đàn bà Việt nam! Thủy chung thay người vợ Việt Nam!!!

        Hòn Vọng Phu về sau nầy đã àm cội nguồn hứng thú cho biết bao lời thơ, âm nhạc ca tụng tấm gương thờ chồng bế bồng con thơ dù biến thành đá.

                                              Thơ:                                              

                                                        

                                                  HÒN VỌNG PHU

                                              

                                                  Đêm đến âm u bóng nguyệt mờ,

                                               Đôi tay bồng ẫm đứa con thơ.

                                               Mắt buồn thăm thẵm xuyên mây khói,

                                               Ruột xót đau thuơng ngóng đợi chờ.

                                               Sáng đến chiều qua lòng quặn thắt,

                                               Đêm sang khuya lại cóng thân đơ.

                                               Trông chồng thiếu phụ trơ thành đá,

                                               Nhưng trái tim in chẳng xóa mờ.

                  

                                             

                                                                HỒ NGUYỄN (27-3-18)

Tài liệu do Hồ Xưa sưu tầm trên VnWikipedia và nhiều nguồn viết lại__