Khoảng 15.000 năm trước, tại động Gough’s Cave, ở vùng Sommerset gần Bristol, Anh Quốc, một nhóm người đã ăn thịt lẫn nhau.
Họ lóc thịt và tháo rời các khớp xương, sau đó nhai và nhằn nát xương. Họ cũng có thể đã bẻ xương để ăn phần tuỷ bên trong.Không chỉ có xác người lớn có dấu hiệu bị ăn. Một em bé ba tuổi và hai thiếu niên có thể đã có dấu hiệu bị ăn thịt và gặm xương.
Một vài hộp sọ của nạn nhân thậm chí còn được chỉnh sửa thành đồ trang trí, gọi là “cốc sọ người”, có thể được sử dụng để đựng thức uống.
Chuyện gì đã xảy ra trong động Gough’s Cave? Đó có phải là một trường hợp cho thấy sự đối xử hung dữ của con người với kẻ thù không, hay đó là một nghi thức tín ngưỡng kỳ lạ? Hay đó chỉ đơn giản là nỗ lực tuyệt vọng nhằm mục đích sinh tồn?
Gough’s Cave được khai quật lần đầu vào cuối thập niên 1880. Tuy nhiên, khi đó mục đích chỉ là để nhằm phục vụ du khách, cho nên công tác phân tích khảo cổ đã không được tiến hành cặn kẽ. Những mẫu hóa thạch được tìm thấy có thể cũng đã bị thất tán.
Những cốc sọ người có thể được sử dụng vì các nghi lễ
Qua nhiều phân tích chi tiết trong hàng thập niên sau, các nhà nghiên cứu kết luận xương người trong hang động đó là của những người đã bị ăn thịt.
Gough’s Cave nằm ở vị trí xa xôi và đơn độc. Bằng chứng của hành động ăn thịt người gợi lại thời kỳ có người Neanderthals hoặc có thể là còn trước đó nữa.
Bằng chứng đầu tiên cho thấy người Neanderthals có thể đã ăn thịt bạn bè (hay kẻ thù) được tìm thấy ở Pháp và có niên đại khoảng 100.000 năm trước.
Có một số trường hợp khác cũng vậy. Một nhóm người Neanderthal sống trong một hang động ở miền bắc Tây Ban Nha 49.000 năm trước, có vẻ đã bị ăn thịt.
Xương trong một hang động ở Bỉ cũng cho thấy các dấu hiệu một nhóm người khác đã ăn thịt nhau, theo một nghiên cứu được công bố hồi tháng 7/2016.
Đặc biệt, rất khó để nhận diện vết dao cắt là do hành động ăn thịt người, hay từ việc người ta lóc thịt khỏi xương sau khi người đó chết, mà đây đôi lúc cũng là việc được thực hiện theo nghi lễ tâm linh.
Vết cắt trên xương động vật thường chắc chắn là dấu hiệu bị làm thịt. Nhưng khi có các dấu vết tương tự trên di hài của người, nhiều kết luận không “dễ dàng được chấp nhận”, Silvia Bello từ Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên ở London, Anh Quốc, cho biết.
Các di chỉ xương người trong hang động Gough’s Cave mà Bello đã phân tích nhiều năm qua lại có rất nhiều dấu vết cắt. Khoảng 65% xương cho thấy dấu cắt từ dụng cụ đồ đá. Hơn thế nữa, rất nhiều xương bị nghiền nát, mà có thể là để hút tuỷ xương.
“Nó rất đặc trưng,” Bello nói. “Ta có thể thấy cùng những dấu vết như vậy trên các động vật khác. Bạn có thể nói họ xả thịt các động vật khác theo cùng một cách, [để lấy ra] từng miếng thịt.”
“Một vài bộ phận bị biến đổi, đặc biệt là các ngón tay cho thấy có lẽ chúng đã bị ai đó nhai để ăn hết thịt dính trên đó,” Bello nói.
“Dấu răng người trên xương người có lẽ là bằng chứng tốt nhất cho thấy hành động ăn thịt người.”
Bello quyết định thử tìm cách giải đáp một số tranh cãi vốn được nêu lên khi các di chỉ với dấu vết như vậy được tìm ra.
Khác gì với lóc thịt?
Trong một nghiên cứu được công bố năm 2016, bà và đồng nghiệp cẩn thận vạch ra sự khác nhau giữa hành động ăn thịt người và “lóc thịt”. Đây là quá trình khi thịt được lóc ra từ thi thể người đã chết, nhưng không thường để ăn.Những xương tìm thấy trong hang động Gough’s Cave cho thấy những người này đã bị ăn thịt
Quá trình lóc thịt thường được thực hiện vì mục đích “chôn cất thứ cấp”: người tiền sử thường có thói quen mang theo người chết khi họ di chuyển đến một vùng khác, và để làm vậy thì đầu tiên họ phải lóc thịt người chết ra.
Xương có thể “quan trọng hơn” thịt, Rosalind Wallduck, một đồng nghiệp của Bello tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên, nói.
Có nhiều bằng chứng phong phú cho thấy điều này ở Serbia trong khoảng từ 10.000 đến 5.000 năm trước. “Người ta vẫn thường di chuyển theo mùa và mang người chết theo khi đi,” Wallduck nói. “Tổ tiên của họ sẽ hiện diện gần gũi hơn trong đời sống của họ và họ cũng tương tác nhiều hơn với những thi thể đó.”
Nhóm nghiên cứu nói di hài của người bị ăn thịt giờ đây đã dễ nhận diện hơn, vì họ có những dấu vết đặc biệt. “Chúng thực sự khớp với những xác động vật bị ăn thịt khác trong khu vực, trong khi đó việc chôn cất thứ cấp lại có dấu vết khác, về tỷ lệ phần trăm các vết cắt và độ dày đặc,” Bello nói.
Sự khác biệt cơ bản là số lượng của vết cắt. Khi người hay động vật bị ăn thịt, có rất nhiều dấu vết có thể quan sát được, nhưng nếu thi thể được lóc thịt thì lại có dấu vết nhỏ hơn, chỉ chiếm diện tích trên 1% xương, và không có dấu răng.
Tuy nhiên, đó vẫn không phải là câu trả lời cho lý do tại sao những người cổ đại đó lại ăn thịt người.
Quá khắc nghiệt
Không có cách nào tìm ra câu trả lời tuyệt đối chính xác. Tuy nhiên, Bello nói những người sống trong Gough’s Cave không có dấu hiệu nào cho thấy có dấu vết của sự giết người tàn bạo. “Họ đã ăn thịt xác chết, nhưng không có việc chém giết.”Có thể do thời tiết trong thời đại đó đã đẩy họ đến hành động cực đoan như vậy. Họ sống trong một quãng nghỉ ngắn giữa hai đợt cực kỳ lạnh trong kỷ băng hà cuối cùng: thời tiết chỉ ấm lên trong vài trăm năm. Một mùa đông cực kỳ lạnh có thể đã làm cạn kiệt nguồn thức ăn, buộc họ phải ăn bất cứ xác người nào đã chết để sinh tồn.
Nhưng điều đó không giải thích được các cái cốc làm bằng sọ người trong hang động Gough’s Cave. Các sọ người không có vẻ được đẽo gọt lại để đựng đồ ăn, và những cốc sọ người tương tự cũng được tìm thấy ở nhiều nơi khác.
Thay vào đó, Bello nghĩ những người sống trong hang Gough’s Cave đã làm những cái cốc sọ người như thực hành một nghi lễ hay nghi thức chôn cất nào đó. Hoàn toàn có thể xảy ra việc họ uống bằng cái cốc đó. Nếu đó là thật thì việc ăn thịt những người khác có thể chỉ là một hành vi văn hoá, hơn là một hành động vì mục đích sinh tồn.
Thời đại của những người này sinh sống cũng là một manh mối nữa cho công tác nghiên cứu. Nếu những người này chết vì xung đột, thì hẳn là những nạn nhân bị ăn thịt phải là người lớn, nhưng trong trường hợp này thì không phải. “Đây không phải một nhóm chiến binh,” Bello nói. “Tôi nghĩ họ chết vì lý do tự nhiên thôi.”
Có thể là vậy, nhưng những trường hợp gần đây của việc ăn thịt người có thể cho thấy một bức tranh rất khác.
Nạn nhân bạo lực?
Ăn thịt người thường là kết quả của bạo lực, và người chiến thắng “tiến thêm một bước là hành hạ xác chết”, Rick Schulting từ Đại học Oxford của Anh nói.Schulting lập luận rằng trường hợp ăn thịt người khá hiếm, dù có tình trạng bạo lực khá nhiều trong quá khứ của loài người. “Chúng tôi tìm thấy rất nhiều bằng chứng cho thấy người chết trong các xung đột thời tiền sử, nơi người ta không ăn, làm thịt hay chặt xác họ,” ông nói. “Vì thế trường hợp này cho thấy điều gì đó cực đoan hơn.”
Sự việc xảy ra trong thời kỳ hạn hán nghiêm trọng, nhưng Schulting nói điều đó không có nghĩa người ta sẽ ăn thịt nhau. Ông nghĩ đó có vẻ là những người đó đã ăn thịt nhau vì “xung đột nghiêm trọng về tài nguyên”.
“Những người đó đánh nhau, và để cảnh báo không cho đối phương quay lại, kẻ nào dám làm vậy sẽ bị xẻ thịt tàn bạo và nghiền nát, có lẽ bị tra tấn,” ông nói. “Vì thế những hành động cực đoan trở thành dấu hiệu nhận biết.”
Thậm chí có thể những cá nhân tại Gough’s Cave đã bị giết hết, Schulting nói. Không có chứng cứ nào có thể quan sát được cho thấy có bạo lực, nhưng có rất nhiều cách để giết người mà không để lại dấu vết trên xương người.
Có lẽ bài học từ tất cả những trường hợp này là không có một giải thích chung cho tất cả các trường hợp ăn thịt người. “Thông thường bạo lực có vẻ bị cho là có liên quan khi bạn thấy quá trình cực đoan như thế này,” Schulting nói. “Nhưng ngay cả điều đó cũng cần thảo luận và tranh luận.”
Dù cho tại sao sự việc đó xảy ra, rõ ràng là hành động ăn thịt người đã xảy ra trong nhiều thời kỳ khác nhau trong lịch sử loài người. Đó là một khía cạnh khủng khiếp khác tạo nên con người chúng ta. Và nó không hẳn là điều gì đặc biệt đáng xấu hổ, ít nhất là khi bạn so sánh nó với những điều tàn ác khác mà con người đã gây ra.
“Tôi không nghĩ [ăn thịt người] khiến chúng ta dã man hơn,” Schulting nói. “Chúng ta đã hoàn toàn có thể tạo ra những hành động tàn ác ngày nay, dù là có ăn thịt ai hay không.”
Bản tiếng Anh đã đăng trên BBC Earth.
Xem thêm : Những động vật tự ăn thịt mình
kinh khủng quá
Trả lờiXóa